Bjarmi - 01.05.2000, Blaðsíða 5

prestur og biskup og búið er að kyn-
greina þessar stöður. Það er mjög erfitt
aó sjá fordæmi fyrir þessu í boðskap
Krists þó að einhverjir hafi rakió þaó til
þess að guðspjöllin og Postulasagan tali
um að postularnir hafi verió 12 karlar.
Margir sjá því þróun á 1. öldinni frá
jafningjasamfélaginu sem Kristur setti á
stofn til karlaskipulagsins sem síóar náói
yfirhöndinni. Kristur vildi ekki aðeins af-
nema hin miklu skil sem voru á milli
kynjanna, heldur einnig á milli fólks eftir
stéttum og kynþætti, eins og fram kemur
í hinni fornu skírnarformúlu í Galata-
bréfinu 3,28 þar sem segir að í Kristi sé
„enginn Gyðingur né grískur, þræll né
frjáls maður, karl eða kona“.
Konur kveða sér hljóðs
Konur vakna til aukinnar meðvitundar
um stöðu sfna á þessari öld og öðlast
smátt og smátt réttindi innan kirkju-
deilda til prestsvígslu. Lútherskir Danir
vígóu sinn fyrsta kvenprest árió 1948,
Norðmenn og Svfar í kringum 1960, vió
1974 og Finnar um 1990. Konur hlutu
fýrst prestsvígslu í ensku biskupakirkj-
unni fyrirtæpum tíu árum.
Þessi áhersla kvenna á aó fá prests-
vfgslu og komast í þær stöður sem verið
hafa fráteknar aóeins fyrir karla er ávallt
samhlióa endurskoðun á guðfræóinni.
Þær konur sem hafa verið virkastar innan
kvennaguðfræðinnar eru úr rómversk-
kaþólsku kirkjunni þar sem andstaóan
gegn vfgslu kvenna hefur verið mest.
Þetta er ástæðan fyrir því að kvennaguð-
fræðin varð til. Hér er ekki um aó ræða
nýja guðfræói, heldur nýtt sjónarhorn á
þá guðfræði sem til er. Kvennaguðfræóin
á margt sameiginlegt með frelsunarguð-
fræði í Suður-Ameríku, svartri guófræói
og afrískri guðfræói þar sem fólk talar út
frá þe im aóstæðum sem það býr við.
Það má líta svo á aó öll guðfræðium-
ræða sé tilraun til að svara spurningum
sem mótaðareru af reynsluheimi fólks.
Hlutverk reynslunnar
Þýsk-band aríski guðfræðingurinn Paul
Tillich sagói aó spurningarnar mótuðu
guófræðina og guðfræðin móti síðan
spurningarnar. Þetta verður túlkunar-
hringur. Þaó er ákveðið samspil þarna á
rr|illi hefðarinnar og mannlegrar reynslu.
Mikil áhersla hefur verió lögð á
það innan kvennagagnrýninnar
að benda á þær spurningar sem
verið hafa ríkjandi innan hinnar
almennu guðfræði en hún hefur
verið skrifuð af þröngum hópi
karla, lengi vel af prestum og
munkum sem lifðu mjög einangr-
uðu lífi í klefum sínum. Þeirra
guófræði er ekkert síóur mótuð
af þeirra reynsluheimi en mín
guðfræði af mínum reynsluheimi.
Doktor Arnfridur Guðmundsdóttir er lektor í
guðfrœói við Háskóla Islands.
I kjölfar kvennaguðfræðinnar
kom upp deila um mátt reynsl-
unnar í guðfræðinni, að hve
miklu leyti hún mætti koma inn í
guðfræðina. Konur viðurkenna
að reynsla þeirra móti guðfræði
þeirra en vilja einnig að aðrir við-
urkenni að þeirra reynsla móti
þeirra guðfræói. Konur fóru að
skrifa guófræði eftir 1970 út frá
kvennagagnrýnu sjónarhorni
vegna þess aó spurningar kvenna
höfðu ekki fengið inni fram að
því í guðfræðihefðinni. Þær töldu
að tími væri kominn til að konur
fengju að spyrja spurninga, mót-
aðar af þeirra reynsluheimi, og fengju
líka aó taka þátt í að svara þeim. Þetta
er sameiginlegt allri kvennaguðfræói.
Innan kvennaguðfræðinnar er hins vegar
að finna margvíslega strauma og stefnur.
Gagnrýni á ritninguna
°g guófræóihefóina
Eitt af höfuóviófangsefnum kvennagagn-
rýninnar guðfræði er aó rannsaka ritn-
inguna út frá gagnrýnu sjónarhorni
kvenna. Margt er sagt um konur í Biblí-
unni. Sumt er jákvætt, annað neikvætt.
Þetta sést til dæmis í sköpunarsögum 1.
Mósebókar. I annarri þeirra segir að
Guð hafi skapað manninn í sinni mynd,
hann skapaði þau karl og konu. Þar er
ítrekað að þau séu bæði sköpuó í Guðs
mynd. I síðari sköpunarsögunni er allt
annað uppi á teningnum. Þar skapaði
Guó manninn, karlinn fýrst. Síðan bjó
Guð til konuna úr karlinum, til að vera
„meóhjálp“ hans. Þarna er tónninn gef-
inn fyrir það sem síðar varð. í Biblíunni
er ýmist dregin upp mjög neikvæð eóa
jákvæð mynd af konum. Sagðar eru Ijót-
ar ofbeldissögur þar sem konur eru fórn-
arlömb en einnig sögur af sterkum kon-
um sem voru leiðtogar, dómarar og spá-
konur.
Kvennaguðfræðingar telja einnig
nauósynlegt aó endurskoóa guðfræði-
hefðina. Agústínus kirkjufaóir velti því til
dæmis fýrir sér hvort konur væru skapað-
ar í Guðs mynd og kemst að þeirri niður-
stöðu að konan hafi mynd Guðs aö svo
miklu leyti sem hún er tengd karli, föður
eða eiginmanni. Hún er alltaf skör lægra.
Tómas Aquinas (kaþólskur guðfræðing-
ur á miðöldum) fylgir röksemdafærslu
Aristótelesar og segir að konan sé
mislukkaður karl. Hann engist yfir þeirri
spurningu hvers vegna Guó hafi leyft
þessi mistök í sköpuninni og kemst aó
sömu niðurstöðu og Aristóteles, að kon-
an hafi eitt hlutverk sem karlinn geti ekki
innt af hendi, að fæða börn, og því hafi
Guó leyft þessi „mistök". Það er engin
tilviljun að mjög neikvæð mynd hefur oft
verió dregin upp af konum í kirkjunni.
Hún á sér rætur bæði í ritningunni og
guðfræðihefðinni. Þetta hefur haft gífur-
leg áhrif. En konur hefðu ekki hafið sína
baráttu innan kirkjunnar nema af því að