Bjarmi - 01.05.2000, Blaðsíða 6

þær fundu stuðning og hvatningu í ritn-
ingunni.
Sameiginlegir þættir
Þaó sem er sameiginlegt þeim konum
sem stunda gagnrýna guðfræði út frá
sjónarhóli kvenna er í fyrsta lagi gagn-
rýnin á ritninguna og guðfræðihefðina. I
öðru lagi endurheimtin, þegar við förum
í ritninguna og guðfræðina og finnum
það jákvæða sem sagt er um konur og
drögum það fram í dagsljósið. I þriðja
lagi er enduruppbygginging (retrieval,
reconstruction). Þar mynda gagnrýnin
og endurheimtin grundvöll að endur-
skoðun guðfræðinnar. Ef til vill er rök-
réttara að tala um kvennagagnrýnið
sjónarhorn á guðfræóina heldur en
kvennaguðfræði því að ekki köllum vió
hefðbundna guðfræði karlaguðfræði, þó
að hún sé skrifuð af körlum og lituð af
reynslu þeirra?
Kvennaguðfræði er eins konar regnhlíf-
arhugtak en innan hennar má greina tvo
megin flokka:
1. Róttækir guðfræðingar segja að
kristin guófræði sé að grunninum til
óforbetranleg karlaguófræði og hafa yfir-
gefið kirkju og kristni.
2. Endurbótarsinnar halda því fram að
í ritningunni sé ákveðinn kjarni sem boð-
ar jafna stöðu karla og kvenna, bæði fýr-
ir Guði og mönnum.
Frumkvöólar
Mary Daly, sem ritaði bókina „Beyond
God the Father" og fleiri bækur, er á
meðal brautryðjenda kvennagagnrýninn-
ar guðfræði. Hún var dyggur meólimur
Rómversk-kaþólsku kirkjunnar, sat síð-
ara Vatikanþingið og upplifði þá von
sem því fylgdi. Hún var mjög mótandi í
upphafi og er enn mikió lesin en tilheyrir
flokki róttækra guðfræðinga sem hafa yf-
irgefið sinn kristna bakgrunn.
Þær konur sem hafa verið helstu frum-
kvöðlarnir á meðal endurbótasinna eru
Elisabeth Sússler Fiorenza og Rosmary
Radford Ruether. Þær starfa báóar í
Bandaríkjunum og eru rómversk-kaþ-
ólskar, sem ég held að sé engin tilviljun
því að þar sem andstaðan hefur verió
mest hafa konur starfað af hvað mestum
þrótti. Þær koma úr opnu þjóðfélagi og
höfðu aðgang að skólum þótt kirkju-
skólarnir væru þeim lokaðir. Þær eru nú
á sjötugsaldri og hafa haft geysimikil
áhrif. Allar konur sem stunda kvenna-
gagnrýni eru að einhverju leyti mótaóar
afhugmyndum þeirra.
Notkun Biblíunnar
Þessar konur hafa komið fram með ólík-
ar leiðir til að túlka Biblíuna. Elisabeth
Sússler Fiorenza telur að hægt sé að líta
á ritninguna annars vegar sem goðsögu-
lega frummynd (mythological archetype)
þar sem texti hennar er óbreytanlegur.
Annað hvort er að samþykkja sannleika
hans í heild sinni eóa hafna honum öll-
um. Gagnrýnið mat er útilokað. Hinn
möguleikinn er aó líta á ritninguna sem
sögulega fyrirmynd (historical proto-
type) sem gefur frelsi til að gera textum
mishátt undir höfði, lesa þá í samhengi
og greina ákveðnar þjóðfélagslegar að-
stæður í textunum eins og verið er að
gera meira og minna í ritskýringu. Fior-
enza gerir reynslu kvenna af frelsisbarátt-
unni að túlkunarfræðilegum mælikvaróa
á gagnrýna túlkun kvenna á ritningunni.
Allt sem vinnur á móti frelsun kvenna
undan kúgun og misnotkun getur ekki
verið Guðs orð að hennar mati.
Rosmary Radford Ruether fer svolítið
aðra leið. Hún segist velja ákveóna reglu
eða lögmál sem er ríkjandi í ritningunni.
Það er hin spámannlega frelsunarregla
(prophetic liberal principle) og les hún
síðan alla texta Biblíunnar í Ijósi þess.
Aó mati Ruether er þessi regla mjög
áberandi hjá spámönnum Gamla testa-
mentisins en sumir setja fram mjög
sterka þjóðfélagslega gagnrýni. Þeir text-
ar sem boða kúgun fátækra, kvenna eða
lágstéttarfólks eru í andstöðu við þessa
reglu. Þetta viðmið er að finna víða í Gt.,
en fær að blómstra hjá Kristi, í lífi, starfi
og boðun hans. Þessar konur sýna tvær
helstu túlkunaraóferðirnar sem fram
hafa komið innan kvennaguðfræðinnar.
Eg hef lagt til að við tökum mið af
túlkunarreglu Lúthers um að lesa alla
texta Biblíunnar í Ijósi Krists. í stað hinn-
ar spámannlegu túlkunarreglu kemur
Kristur. Það þýðir að allt sem er í and-
stöðu við orð og verk Krists í ritningunni
ætti að hafa annan sess en það sem
samræmist lífi hans og boðskap. Við get-
um til dæmis spurt hver sé boóskapur
ofbeldissagna Gamla testamentisins.
Hvers vegna voru þær varóveittar? Hér er
um að ræða sögur af nauðgunum, mikl-
um misþyrmingum og öðru því um líku.
Þetta hlýtur að vera glíma okkar nútíma-
kvenna, að vera með trúarbók sem inni-
heldur slíkar sögur. Við hljótum að
spyrja okkur: Af hverju?
Ég tel að þessir textar hafi gildi í okkar
samfélagi þegar við erum aó fást við
reynslu kvenna af kynferðislegri misnotk-
un og heimilisofbeldi því aö í þessum
sögum Gamla testamentisins er Guð oft
fjarri og þögull. Guð grípur ekki inn í.
Konur hafa nákvæmlega sömu reynslu
nú á dögum í slíkum aðstæðum. Þær
spyrja: Af hverju gerðist þetta? Af hverju
leyfði Guó þetta? Mikilvægt er að taka
sérstaklega á þessum spurningum því að
konan þjáist mun oftar vegna kynferðis
síns en karlinn, til dæmis sem fórnar-
lamb kynferðis- og heimilisofbeldis.