Bjarmi - 01.05.2000, Qupperneq 11

1960 meó stórstjörnur á borð við Kirk
Douglas, Laurence Olivier, Petar Ustinov
o.fl. í aðalhlutverkum og Braveheart frá
1995 með Mel Gibson í hlutverki skosku
frelsishetjunnar Vilhjálms Wallace.
Spartacus
Spartacus gerist í Rómarveldi 70 árum
fyrir Krist og segir frá þræli sem lætur sig
dreyma um frelsi. Hann hlýtur dauða-
dóm fyrir að ráðast á rómverskan her-
mann en í stað þess að vera tekinn af lífi
er hann settur í þjálfun í búðum fyrir
bardagaþræla. Þar er hann valinn til að
berjast við þeldökkan þræl sem hlífir
honum viö dauða og reynir í staðinn að
ógna þeim sem horfðu á bardagann.
Þetta espir Spartacus til átaka sem fer
fyrir uppreisn þræla gegn yfirvöldum.
Jafnt og þétt fjölgar þeim sem taka vilja
þátt í baráttunni og hún breiðist út um
hálfa Italíu svo að úr veróur ógn fyrir
stöðugleikann í rómverska veldinu.
Draumur þrælanna er að komast á skip
og sigla burt til þeirra landa sem þeir
höfðu komió frá. Gerður er samningur
um kaup á skipum en Spartacus er svik-
inn um þau og tapar síðan í stríði við
rómverska herinn. Að lokum er hann
krossfestur og allt virðist tapað. En þar
sem hann hangir á krossinum fara kon-
an hans og nýfæddur sonur fram hjá.
Þeim hafði hlotnast frelsi þannig að hetj-
an krossfesta sá draum sinn rætast um
að sonur hans yrði frjálsborinn maður.
Sjálfur varð hann hins vegar aó gjalda
fyrir þann draum með lífi sínu. Hér má
því augljóslega sjá vísun til guðspjall-
anna og fórnar Krists fyrir frelsun mann-
anna.
Braveheart
I Braveheart er enn skýrari vísun til guð-
spjallanna á ferðinni. Sagan gerist kring-
um aldamótin 1300 þegar Vilhjálmur
Wallace leiddi upreisn Skota gegn Ját-
varði I Englandskonungi. Fjöldi sagna er
til um Vilhjálm og eiga margrar þeirra
rætur að rekja til sagnaljóðs frá því á 15.
öld. Handrit kvikmyndarinnar er m.a.
byggt á því Ijóói. Myndin hefst þegar Vil-
hjálmur er barn að aldri. Faðir hans fell-
ut í bardaga við enska herinn. Föður-
bróðir hans tekur hann að sér og sér til
þess að hann kemst út í hinn stóra heim
og menntast. Hann snýr svo til baka til
heimabyggðar sinnar og kvænist þar
æskuást sinni á laun. Hún er drepin af
enskum hermönnum þegar hún veitir
mótspyrnu við nauðgun. Sá atburður
veldur þáttaskilum í lífi Vilhjálms. Hann
safnar að sér her alþýðumanna og leióir
blóðuga frelsisbaráttu gegn Játvarði I.
Hver sigurinn vinnst af öðrum en að lok-
um bíður hann ósigur við Falkirk þegar
skoskir aðalsmenn svíkja hann. Hann er
síóan svikinn í hendur Englendinga og
dæmdur til dauða í London og tekinn af
lífi.
Þegar kvikmyndin Braveheart er skoð-
uð vekur það sérstaka athygli hvernig vís-
un til Jesú Krists guðspjallanna setur
sterkt mark á framsetninguna. Vilhjálm-
ur er líklega 10—12 ára drengur þegar
hann hverfur af sjónarsviðinu í myndinni
en birtist svo aftur fullvaxta maður.
Hann verður fljótlega frelsishetja eða
„frelsari" Skota og sífellt fleiri úr röðum
alþýðumanna safnast um hann. Hann er
því orðinn veruleg ógn við veldi Játvarðs I
suður í London. Sögurnar um hann taka
að breiðast út og honum er li'kt vió Mó^e
sem leiðir Israel úr ánauðinni í Egypta-
landi. I London leggja menn aftur á móti
á ráðin um hvernig ráða megi Vilhjálm af
dögum. Játvarður konungur talar um að
her Vilhjálms sé aðeins sauðir og það
þurfi einungis að slá hirðinn til að tvístra
hjörð hans (sbr. Matt. 26:31). Og hon-
um tekst að finna ,Júdasa“ sem unnt er
að kaupa til aó svíkja hann. M.a.s. Ro-
bert Bruce (,,Pétur“), sem hrífst af eld-
móði Vilhjálms og vill líkajst honum, af-
neitar honum en sér svo eftir öllu sam-
an.
Frelsið kostar frelsishetjuna lífið. Vil-
hjálmur er svikinn í hendur yfirvalda og
háir sína „Getsemanebaráttu“ í fang-
elsisklefanum. Loks er hann bundinn á
láréttan kross, pyntaður og hálshöggv-
inn. Fáeinir fylgismenn hans standa
álengdar og fylgjast með. Eftir dauða
hans verður það síðan Robert Bruce
(„Pétur") sem leiðir frelsisbaráttu Skota
til enda og her hans gengur til barátt-
unnar fýlltur eldmóði Vilhjálms Wallace.
Kvikmyndin fær öll dýpri merkingu
þegar hún er skoðuð í Ijósi boðskapar
guðspjalla Nýja testamentisins vegna
þess hve sterkt hún vísar til hans. Þannig
getur myndin einnig orðið áhorfandan-
um tilefni til hugleiðingar um frelsið
undan ánauð syndarinnar og hve dýru
verði þaó frelsi var keypt þegar sonur
Guðs lagði sjálfan sig í sölurnar fyrir
mennina. Myndin dregur auk þess fram
illsku manna, hroka þeirra og fyrirlitn-
ingu, undirferli, svik og eiginhagsmuna-
hyggju, sem allt ógnar frelsinu. Hún
minnir jafnframt á að frelsið er það dýr-
mætt og getur kostað svo harða baráttu
að menn verði að gjalda fýrir það með
lífi sínu.
Kvikmyndirnar sem hér hafa verið til
umfjöllunar fela allar í sér vísanir til Jesú
Krists. Frelsun er í brennidepli þeirra
allra. Fólk í ánauð við ólíkar aðstæður
hlýtur lausn: Vistmenn á geðsjúkrahúsi,
nemendur í skóla, undirokaðir þrælar og
ánauðug þjóð. I öllum tilvikum fæst
frelsunin fyrir fórn söguhetjunnar. I öll-
um geirum mannlífsins er fólk í fjötrum
og ánauð syndar. Jesús Kristur fórnaði
sér fyrir mennina til að leysa þá úr þeim
fjötrum. Frelsunin fæst fyrir krossdauða
hans. Vísanir kvikmyndanna til hans geta
minnt á það og nauðsyn þess að þiggja
frelsið í trú á hann.
(Framhald í ncesta blaði)
Heimildir auk kvikmyndanna
sem um er fjallaó:
Ebert, R. 1991. Spartacus. Chicago Sun-
Times. www.suntimes.com/ebert
GunnarJ. Gunnarsson. 1996. Braveheart.
Kvikmynd með tilvísun til guðspjallanna.
Bjarmi 89. árg. 6. tbl. Reykjavík.
McEver, M. 1998. The Messianic Figure in
Film: Christology Beyond the Biblical Epic.
Thejournal of Religion and Film. Vol.2, No 2.
University of Nebraska.
Reinhartz, A. 1999. Scripture on the Silver
Screen. Thejournal of Religion and Film.
Vol.3, No 1. University of Nebraska.
Undervisningsoplæg til filmen Dode Poeters
Klub. 1996. Religionslæreren, Danmark.
11