Heima er bezt - 01.04.1951, Side 9

Nr. 2
Heima er bezt
41
Sjóslysin miklu í Lofotenhafi
Frásöguþáttur um slysa-
nóttina miklu á Vestur-
firði 18. febrúar 1849.
ÞAÐ ER í einhverri stærstu
verstöðinni við Lófóten 18.febrú-
ar 1849. Formaðurinn, Jens Olsa
frá Bitterstad í Vesterálen,
stendur í morgunskímunni úti
fyrir verbúðinni og skyggnist til
veðurs. Veður er kyrrt og him-
inninn heiðskír, en þó gezt for-
manninum ekki að veðurhorfum.
Roði er á norðurlofti, og það get-
ur bent til þess, að hann gangi
að með ofsaroki, þegar á daginn
líður.
Þegar hann kemur aftur inn í
verbúðina, segir hann við pilt-
ana, sem eru að skreiðast fram
úr: „Það er hálfgerður uggur í
mér við veðrið í dag, svo að mig
langar helzt til að róa ekki. En
fiskigegndin er svo mikil um
þessar mundir, að það væri til
skammar að sitja heima einn
dag og hafast ekkert að.“
Einn piltanna segir: „Ja, það
er auðvitað undir sjálfum þér
komið, Jens, að ákveða það,
hvort fara á í róður eða ekki. Þú
ert alltént formaður á bátnum.“
„Já, já, við sjáum nú hvað set-
ur,“ sagði Jens Olsa og glotti
við. Hann er hár maður með
breitt andlit og þreklegt og er
talinn vera einhver snjallasti
formaðurinn í Lófóten. En nú
hefur hann þrjá syni sína á átt-
æringnum, þess vegna er hann
ekki eins djarfur og ofdirfsku-
fullur á sjónum og hann er van-
ur að vera. Piltarnir drekka
kaffi og borða kornhá, og er því
er lokið, gengur Jens Olsa út til
að skyggnast eftir, hvort út-
róðrarmerkið hefur verið dregið
á stöng. Jú, sú er raunin, og hver
báturinn af öðrum heldur út
voginní sem er gljáskyggður og
spegilsléttur. Jens Olsa fer aft-
ur inn í búðina og segir við
menn sína: „Við róum þrátt fyr-
ir allt.“
Piltarnir taka þétt á árunum,
og innan skamms er áttæringur
Jens Olsa kominn í fararbrodd
þessa mikla áttæringaflota, sem
stefnir til hafs.
Jens Olsa er óvenju þögull
þenna morgun. Svo er sem hann
hafi eitthvert hugboð um, að
dagurinn muni ekki bera neitt
gott I skauti sér, en hann getur
ekki um neitt við menn sína. Svo
eru þeir komnir út að línunum
sínum og fara að draga. Það er
fiskur að kalla á hverjum öngli,
svo að línan er eins og stigi með
mörg gráhvít, lifandi þrep nið-
ur í sjóinn. Þegar Jens Olsa hef-
ur dregið inn góðan helming af
línunum, tekur hann eftir stóru,
dimmbláu skýi yfir Lófótenfjöll-
unum, og þá er honum ljóst, að
stormurinn er á næsta leiti. En
úr hvaða átt mun rokið skella
á? Hann sker á línuna og varpar
niður því, sem eftir er af henni.
Og það stendur á endum, að er
hann hefur komið þessu í kring,
rýkur hann af norðvestri og
stéypir sér yfir fiskibátinn.
Norðvestangarrinn er hættu-
legasta vindáttin á Lófótenhaf-
inu, og Jens Olsa er fullljóst, að
nú verður siglt upp á líf og
dauða að landi, ef þeim þá lán-
ast að komast upp undir Lófót-
envegginn gegn veðurofsanum.
Flestir hinna bátanna hafa yf-
irgefið línurnar og sett upp segl-
svuntu, en nokkrar mílar eru til
verstöðvar, svo að það verður
enginn hægðarleikur að slaga þá
leið og slá undan rokinu í þung-
um sjó, sem ýfist æ hvað líður.
Og nú er hann líka farinn að
hríða og kófið slíkt, að naumast
verður séð nema bátslengd
framundan. Jens Olsa sér, að
vonlítið er að reyna að komast
til fiskiversins í þessu veðri, og
hann ákveður því að láta reka
yfir Vesturfjörð. Segldulan er
ekki stærri en það, að hann get-
ur setið á þóftunni og haft hönd-
ina á seglránni.
Hríðarkófið vex æ meir hvað
líður, og nú er lika komið svo
mikið frost, að ísinn leggst sem
hvít tólg á árar, kaðla og segl.
Skaut og dragseilar sitja föst,
svo að næstum er ógerningur að
skauta seglum eða fella þau,
þegar nauðsyn krefur í verstu
hrinunum.
Jens Olsa getur ekki haldið á-
kveðinni eða beinni stefnu 1
þessu hríðarkófi. En eftir vind-
áttinni að dæma mun hann, ef
hann breytist ekki á áttinni, ná
landi einhvers staðar milli
Grötöy og Bodö.
Hann er mesti víkingur á sjó.
Áttæringurinn er góður bátur og
klýfur sjóana laglega, en yfir
Vesturfjörðinn er margra mílna
leið, og því býst hann við hinu
versta. Margir bátar hafa þegar
siglt sig sjófulla og hvolft. Og á
kjölum þeirra sitja menn og æpa
á hjálp. Hljóðin eru svo níst-
ingssár, að það gengur Jens Olsa
að hjarta, en það er alveg von-
laust að reyna að bjarga þeim.
Þeim, sem reyna það ,er glötún-
in vís. Hann sér bátinn nágrann-
ans frá Bitterstad á hvolfi fram-
undan. Á kjöl eru menn, sem
hann hefur þekkt á langri ævi.
Formaðurinn á bátnum, Jakob
Jakobsa, hrópar, þegar Jens Olsa
fer framhjá: „Skilaðu heim
kveðju frá okkur og segðu, að
við höfum beðið guð að taka
okkur í sína vernd.“
Svo kemur ósjór og skolar
mönnunum burt.
Jens Olsa situr eins og stein-
gervingur á ?óftunni og stýrir
áttæringnum gegnum sjóana.
Það er sem innri rödd æpi í eyru
honum: „Jens Olsa, hvers vegna
reyndir þú ekki að bjarga
grönnum þínum?“ Honum er vel
ljóst, að það hefði verið ógern-
ingur, en samt sem áður hefði