Heima er bezt - 01.04.1951, Síða 18

50
Heima er bezt
Nr. 2
Þórkatla í Lokinhömrum
Eftir Guðmund Gíslason Hagalín
SKAMMT fyrir utan Lokin-
hamra í Arnarfirði er dalur, sem
heitir Dalsdalur. Hann var lengi
vel talinn sérstök jörð og var 6
hundruð að dýrleika. Þar var tún
nokkurt, og útbeit var þar ágæt
og alltaf nægur þari á fjörum.
í Dalsdal voru beitarhús frá Lok-
inhömrum, þegar ég var að alast
upp.
Ekki var nein byggð í Dalsdal
um aldamótin 1700, en gömul
kona, Guðbjörg Bjarnadóttir,
sem var vinnukona hjá foreldr-
um mínum, sagði mér, að Dals-
dalur hefði síðast verið í byggð
á 17. öld. Guðbjörg sagði mér
eftirfarandi sögu:
— Seinasti bóndinn í Dalsdal
hét Magnús Björnsson. Hann var
allgóður bóndi, enda duglegur og
forsjáll. Hann átti dóttur eina
barna. Hún hét Þórdís.
í Lokinhömrum bjó ekkja sú,
sem Þorkatla hét. Hún var vell-
rík, því að bóndi hennar hafði
verið búmaður hinn mesti og
sjálf var hún skörungur til bú-
skapar. Hún átti margt sauða og
hafði þrjú skip fyrir landi. Hún
fékk leigða hjá Magnúsi sauða-
göngu á Svalvogahlíð, og gætti
hann sauðanna fyrir hana. En
hún var ekki ánægð með þetta.
Hún vildi eignast Dalsdal.
Þorkatla átti son, og var hann
einkabarn hennar. Hann hét
Gissur. Hann var efnismaður
hinn mesti. Hann var skapstór,
en þó hæglátur, og var hann
mjög vinsæll af öllum. Var sagt,
að hann legðist á hugi við Þór-
dísi í Dalsdal, sem var væn kona
og mæta vel verki farin. Hún
var fyrir framan hjá föður sín-
um, því að hann var búinn að
missa konuna. Ekki vildi Þor-
katla af því vita, að þau Gissur
og Þórdís ættust. Þegar Magnús
vissi um viðhorf Þorkötlu við
ástamálum Þórdísar og Gissur-
ar, fór hann inn í Lokinhamra.
Sagði hann Þorkötlu, að hún
gæti framvegis beitt sauðum sín-
um annars staðar en í hans
landi. Síðan fór hann heim, og
varð fátt um kveðjur með hon-
um og húsfreyjunni í Lokin-
hömrum.
Svo var það dag nokkurn, að
Þorkatla lét söðla hest sinn og
reið út í Dalsdal. Magnús fagn-
aði henni vel og bauð henni í
bæinn. Lét hann bera henni hol-
lenzkt vín, sætt, en vel áfengt.
Drukku þau lengi dags tvö ein,
en síðan kölluðu þau á Þórdísi
og sögðu henni, að þau hefðu
heitið hvort öðru eiginorði og
bundið það fastmælum, að hún
og Gissur skyldu verða hjón.
Drukku þau Þórdísi síðan til, og
var hún hin glaðasta. Því næst
bjuggu þau sig að heiman,
Dalsdalsfeðgin, og fóru þau með
Þorkötlu inn að Lokinhömrum.
Gengu þau í hús eitt undir bað-
stofulofti, og síðan kallaði Þor-
katla á Gissur, son sinn. Sagði
Þorkatla honum, hvað ráðizt
hefði með sér og Magnúsi. Giss-
ur hafði verið þunglyndur, eftir
að hann vissi það fyrir víst, að
móðir hans setti sig á móti því,
að þau Þórdís ættust. En nú
varð hann ákaflega glaður.
Magnús sagði, að ekkert væri
eftir annað en að ræða um hin
smærri atriði í samningum
þeirra Þorkötlu, og þótt segja
mætti, að með skyldum væri að
skipta, væri ekki eftir neinu að
bíða. Kvaðst hann leggja það til,
að drukkið yrði um næstu vet-
urnætur brullaup beggja hjóna-
efnanna, en síðan settust ungu
hjónin að búi í Lokinhömrum,
en Þorkatla flytti til hans í
Dalsdal. Magnús sneri sér að
Gissuri og mælti:
„Ég skal ekki sinna verr um
geldingana þína, Gissur minn,
heldur en ég hef hugsað sauð-
ina hennar móður þinnar.“
Nú setti Þorkötlu dreyrrauða.
Spratt hún upp úr sæti sínu og
sagði af móði miklum:
„Ekki hef ég ætlað mér að
setjast að búi á kotrassi þínum,
Magnús, eða ganga að eiga
sauðamann Gissurar, sonar
míns.“
„Hver er þá þinn vilji í málum
þessum, Þorkatla?" spurði
Magnús.
Þorkatla stilltist nokkuð og
sagði:
„Minn vilji er sá, að við verð-
um gefin saman í hjónaband,
svo fljótt sem verða má. Síðan
verði hús öll rifin í Dalsdal, en
þar byggð beitarhús fyrir fé mitt
— okkar. Séu það sauðhús, fyrir
hundrað sauði, og ærhús, sem
taki sjötíu ær. Þá sé byggð hlaða
fyrir hundrað kapla.“
„Hvenær skal svo bjóða til
brullaups þeirra, Gissurar og
Þórdísar, dóttur minnar?“ spurði
Magnús.
„Það mál er ekki þörf að ræða
að þessu sinni,“ svaraði Þor-
katla, „enda veizt þú það eins
vel og ég, að þau eiga ein að taka
allan arf eftir okkur bæði.“
Nú stóð Magnús upp úr sæti
sínu og mælti:
„Kom þú, dóttir, og fylg þú
föður þínum í kotrassinn, en
ekki mun sauðum Þorkötlu í
Lokinhömrum heimilari beitin á
hlíðinni hér eftir en að undan-
förnu.“
Þórdís stóð upp, og gengu þau
út saman, feðginin úr Dalsdal.
Gissur gekk til móður sinnar
og vildi láta vel að henni, en hún
hratt honum frá sér. Hann varð
þá rauður sem blóð og snaraðist
út. Gekk hann hröðum skrefum
fram tún. Þegar hann kom að
þúfu einni lítilli, sem er fremst
á svokallaðri flöt, hné hann nið-
ur og var þegar örendur. Þúfan
hefur síðan heitið Gissurarþúfa.
Eftir lát sonar síns lagðist
Þorkatla í rekkju. Þegar hún
hafði legið alllengi, sendi hún
eftir Magnúsi í Dalsdal og Þór-
dísi, dóttur hans. Voru þau treg
til að koma, en létu þó tilleiðast.
Bað Þorkatla þau fyrirgefning-
ar á framkomu sinni við þau.
Kvaðst hún vilja taka Þórdísi sér
í dóttur stað og arfleiða hana að
Lokinhömrum, og bað húu
Magnús fara til sín sem ráðs-
mann. Þau Dalsdalsfeðgin féll-
ust á þetta. Þau fluttust að Lok-
in hömrum, og baðstofan í Dals-
dal var rifin og þar reist sauð-
hús mikið, en annars voru þau
hús notuð í bráð, sem fyrir voru