Heima er bezt - 01.04.1951, Qupperneq 26

58
Heima er bezt
Nr. 2
ingu en allar aðrar skepnur.
Enda má til sanns vegar færa,
að þeir hafi á þeim matarást, því
allir eru þeir frá fæðingu upp-
aldir á kaplamjólk og mysu.
Til er sú sögn meðal sléttu-
búa, sem varðveizt hefur meðal
kynslóðanna,að einn af forfeðr-
um þeirra hafi eitt sinn yfirgef-
ið sléttuna og farið í framandi
land. Þar bauðst honum gull og
grænir skógar, og hann gat not-
ið alls er hann óskaði sér. En
eitthvað var það þó, sem hann
saknaði. Svo var það einhverju
sinni, að frændur hans af slétt-
unni sendu honum kaplamysu í
leðurskjólu. Hann bragðaði á
mjöðinum og brast í grát. Heim-
þráin greip hann óstöðvandi og
sterk, svo að í skyndi söðlaði
hann hest sinn og þeysti út á
sléttuna.
Mysugerðin má kallast frem-
ur auðveld, en þó er hún gerð á
mismunandi veg. Fyrst er sjálf-
ur hleypirinn gerður (líkt og við
íslenzku skyrgerðina í gamla
daga). — Sumir Kirgísarnir nota
súra kúamjólk og blanda hana
merarmjólkinni, en aðrir nota
gamla, ysta merarmjólk og
hræra henni saman við soðið
hveiti, og fá hleypirinn á þann
hátt. En hvernig svo sem hleyp-
irinn er framleiddur, á hann
jafnan að vera einn á móti fimm
af mjólkinni. Síðan er blandan
hrist vandlega og látin standa
3—4 klukkutíma. Þá er blandan
aftur tekin og hrist hálfu meir
en fyrr og látin standa á ný í
7—8 klukkustundir. Þetta er
endurtekið einu sinni enn og
gerjunin síðan látin halda áfram
í þrjá tíma til viðbótar ,og er
kaplamysan þá fullgerð. -
Þannig tilbúín, er kaplamys-
an kölluð „létt“ og er mjög ljúf-
feng á bragðið. En sé hún nú
látin gerjast í 12 klukkustundir
til viðbótar verður hún það sem
kallað er „sterk“ og menn geta
farið á smá kendirí.
Sú mysa, sem notuð er sem
læknislyf, er aftur á móti nokk-
urskonar millitegund milli
hinna „sterku“ og „léttu“ teg-
unda, og kalla Kirgísarnir hana
„yngingardrykkinn", og er það
vissulega sannnefni.
Það eru margvíslegir sjúk-
dómar, sem kaplamysan á að
lækna, svo sem markskonar of-
næmi; sykursýki „króniskt“
iðrakvef og síðast en ekki sízt
berklaveiki. Til dæmis er það
staðreynd, að meðal hirðingj-
anna á sléttunum þekkist ekki
brjóstveiki.
Það er haft eftir rússneskum
vísindamanni, að á fyrsta stigi
tæringar, sé • árangurinn af
kaplamysu undraverður. Eftir
3—4 mánaða dvöl úti á sléttunni
er hinn tæringarveiki orðinn al-
heilbrigður. Hinsvegar hefur
það valdið miklum heilabrotum,
að það virðist, sem kaplamysan
komi að engum notum og geti
jafnvel verið skaðleg, sé hennar
neytt í öðru umhverfi en ein-
mitt á sléttunum sjálfum. Rúss-
neskir læknar hafa gert tilraun-
ir í þá átt að spara sjúklingum
sínum löng ferðalög og ætlað að
lækna þá með mysunni heima
fyrir, en það hefur ekki gefist
vel. Það virðist því vera jafn-
framt hið þurra loftslag slétt-
unnar, sem þarf til, svo að ár-
angur náist, svo og heilbrigt og
reglusamt líferni.
Á hressingarhælunum, þar
sem kaplamysunnar er neytt,
eru ekki sérstaklega strangar
reglur um annað mataræði, en
í sambandi við sjálfa mysuna
eru ótal reglur, og er þó sérstak-
lega varast að sjúklingarnir fái
of stóra skammta til að byrja
með. Fyrst eru þeir aðeins látn-
ir drekka hálfan iítra af mysu
á dag, og síöar hálfan lítra í mál,
en síðan er magnið smáaukið og
kemst loks upp í 10—12 lítra á
dag, en þegar því stigi er náð,
komast menn í létta stemningu
og ganga um í sælli vímu.
Á hressingarhælunum er deg-
inum deilt niður í ákveðna
„drykkju“- og matartíma.
Klukkan sex árdegis byrjar
„drykkj uskapurinn“ og síðan er
sumblinu haldið áfram með smá
hléum til klukkan tvö, en þá er
fyrst framreiddur hádegisverð-
ur. Að því búnu er tekið til við
drykkjuna á ný og haldið áfram
til klukkan fimm. Loks er aftur
snædd máltíð klukkan sex, og
þar með er dagskráin á enda.
Það er talin eðlileg framför, ef
sjúklingurinn þyngist 5—12 kg.
á mánuði, og má það teljast gott.
að mæta
brunatjóni ?
Er tryggingarupp-
hæðin á innbúinu
nægjanlega há?
c
Er yður kunnugt, að
S am vinnutryggingar
greiða tryggingar-
tökum sínum tekju-
afgang og lækka þar
með iðgjöldin?
hjá eigin félagi og
njótið sjálf ávaxtanna
SAMVINNU-
TRYGGINGAR