Heima er bezt - 01.04.1951, Síða 22

54
Heima er bezt
Nr. 2
Hesturinn, vinur okkar og félagi
GJORBREYTINGAR í sam-
göngumálum þjóðarinnar hafa
valdið því, að nú er hesturinn
ekki orðinn eins nauðsynlegur
og fyrrum var, en í þúsund ár
var hann bjargvættur þjóðar-
innar, stritaði við hlið hennar
og létti henni lífsbaráttuna í
landi við óblíða náttúru. En
samt sem áður er saga íslenzka
hestsins enn ekki öll,og það mun
verða langur tími þar til hann
hættir þjónsstarfi sínu við okk-
ur mennina. — Hér fer á eftir
athyglisverður smákafli úr
hinni merku bók Theodórs
Arnbjarnarsonar, „Hestar“.
„Fáar sagnir hafa íslending-
ar skráð um hesta sína, þó ýmsir
þeirra hafi verið þess fyllilega
verðir að varðveitast frá
gleymsku. Nokkrar slíkar sagn-
ir lifa sem munnmæli, og þá ó-
nákvæmar, en flestir slíkir mol-
ar eru í hestavísum, og þá venju-
lega aðeins brot, svo ekki fást
heilar myndir af atburðunum.
Þá er algengur sá misskilningur,
ef sagt er frá manni og hesti er
lentu í svaðilför, t. d. í vondu
vatnsfalli eða á erfiðum fjall-
vegi, þá er mannin-
um hrósað en hest-
inum gleymt, og
mega þó allir sjá,
hve ósanngjarnt
þetta er.
Loks virðist oft
hafa blandazt sam-
an hjá mönnum fá-
nýtt grobb venju-
legra hestamangara
og sannar sagnir um
afburða hesta, svo
stundum verður erf-
itt að greina satt frá
ósönnu. Af þessu
leiðir, að margir
trúa engum slíkum
sögnum, einkum þó
ef þeir eru sjálfir
snauðir af eigin
reynslu í þessum
ýkjur. Eg trúi sögunni um Brún
Árna Oddssonar í öllum aðalat-
riðum, og byggi það bæði á
sannleiksgildi frásagnarinnar
sjálfrar og því, að atburðurinn
gat skeð. Það er margreynt, að
enginn veit hvaða munur er á
meðalhesti og afburðahesti fyr
en á reynir. Til að finna þess-
um orðum mínum stað, skal ég
tilfæra hér sögn, sem ég tel á-
byggilega.
Um miðja 19. öld bjó í Mel-
rakkadal í Húnavatnsþingi
bóndi.nokkur er Bjarni hét. Var
hann gildur maður og harðlynd-
ur, heldur vanstilltur við vín en
drakk oft, ef hann var að heim-
an. Hann átti brúnkinnóttan
hest, er hann nefndi Skörung.
Hafði kona Bjarna alið Skörung
upp í búri, á skyri og öðrum
mjólkurmat, sýtingslaust. Hugði
hún bónda sínum að borgnara,
er hann var drukkinn á ferð, ef
hesturinn bilaði ekki.
Síðasta vorið sem Bjarni lifði,
fór hann lestaferð suður á Álfta-
nes og hafði Skörung einn til
reiðar. Er hann bjó upp á lest-
ina, kenndi hann taks og vildi
þá endilega komast heim, áð-
ur en hann legðist rúmfastur.
Bað hann þá samferðamenn
sína fyrir lestina en reið af stað
á Skörung einum, og var þá lið-
ið af miðaftni. Klukkan 5 næsta
morgun kom hann upp í
Brunna, sem eru sunnan undir
Kaldadal. Lá þá þar í tjaldi
Jón Thorarensen í Víðidals-
tungu og hestasveinn hans,
drengur á 14. ári, en 8 hestar
bitu þar skammt frá og átti Jón
þá alla. Bjarni spretti af Skör-
ung og sleppti honum og vakti
Jón. Bjóst hann þegar til ferð-
ar, því hann kvaðst ætla heim
að kvöldi, en það er langur á-
fangi. Latti hann Bjarna að
fylgjast með sér af stað, því að
hann rriyndi ríða hart, er hann
hefði svo marga hesta. Bjarni
kvað hann ekki myndi hafa taf-
ir af sér, þó að þeir yrðu sam-
ferða af stað, og gæti hann þá
dregizt afturúr, er Skörungur
þreyttist. Lögðu þeir svo af stað
og riðu mjög hart. Segir ekki af
ferðum þeirra fyrr en þeir koma
norður fyrir fjöll, ofan í svo-
nefnt Kolugljúfur í Víðidal, og
var þá komið kvöld. Reið þá
Bjarni að Jóni í Víðidalstungu
og kvaddi hann með handa-
bandi, „því nú eirði
hann ekki að bíða
lengur eftir sam-
fylgd hans.“ Hleypti
hann svo fram fyrir
lausu hestana og
gátu þeir Jón ekki
náð Bjarna aftur.
Af Bjarna er það
að segja, að hann
reið heim að Mel-
rakkadal um nótt-
ina og dó skömmu
síðar. Ekki hefi ég
heyrt að ferðin yrði
Skörungi ofraun.
Sögu þessa sagði
mér hestasveinn
Jóns í Víðidals-
tungu, þá gamall
maður. Var hann
systursonur Jóns og
efnum. Fáir trúa nú dhugi Islendinga á hinni göfugu hestaiþrótt virðist fara sivaxandi hin síðari fóstursonur, Og því
sögunni urn Brún ar- Unga kynslóðin er að vakna lil vitundar um hollustu hennar. Á myndinni ólíklegt að hann
Árna Oddssonar lög- ,u!r aS °fan sillst tápmiklu, ungu Akureyringar, sem riðu hestum sinum vildi halla á fÓStra
manns, Og öðrum lit Þingvalla « síðastliðnu sumri, er landsmót Landssambands hestamannafé- sinn enda merkur
slíkum, Og telja þær laSa var haldið l>ar. Ungu riddararnir hönnuðu sjaldfarnar leiðir og nutu maður.
fjarstæður einar Og fegurðar og tignar örœfanna. Þeir eetla sér að verða góðir og snjaílir hestamenn. Að endingu Vildi