Heima er bezt - 01.08.1951, Blaðsíða 25

Nr. 6
Heiiía er beizt
185
þegar þörf er á. Það kýs tvo rík-
isstjóra til sex mánaða. Betur
sjá fjögur augu en tvö. Tveir
menn eru ráðherrar, annar
utanríkisráðherra, hinn innan-
ríkis. Lýðveldið hefur sendi-
herra á Englandi, Austurríki,
Frakklandi og Ítalíu. Það hefur
sérstaka peninga, frímerki —
skiptir opt um þau til að græða
á þeim —, orður og heiðurs-
merki. Ítalía leikur sér að litla
lýðveldinu eins og faðir leikur
sér við barn sitt. Viktor Emm-
anuel III. gaf því tvær fallbyss-
ur, ekki til að drepa menn en
til að skjóta úr þeim við hátíð-
leg tækifæri. Þegar Napoleon
hertók Ítalíu 1796—97, bauð
hann San Marinó að gera það
tvöfalt stærra — að gamni sínu.
Þá hafði Antonio Onofri vit
fyrir löndum sínum. ítalir
mundu amast við stærra lýð-
veldi, þó þeim þætti gaman að
litlu lýðveldi, sem var þeim
leikfang. Þeir þökkuðu Napóleon
en þverneituðu, og gáfu Antonio
heitið: Pater Patriac, faðir föð-
urlandsins.
Nú er að segja frá glæfraför
minni upp bratt og hættulegt
einstigi. Enginn getur komist
inn í — eða upp í — San Mar-
inó nema fljúgandi eða fót-
gangangandi. Ég ók í bíl frá
Ravenna að einstiginu. Var ekki
ofsögum sagt um það. Er hægra
að komast upp einstigi Grettis í
Drangey. Hér var ég að klöngr-
ast upp frá kl. 10 til 6, með smá-
hvíldum. Ef manni skrikar fót-
ur, veltur maður ofaneptir og
rotast & leiðinni á klettasnös.
Þegar ég loksins var kominn upp
á fjallsbrún, kóflöðrandi sveitt-
ur, leit ég ofan á sléttuna, 2500
fet, ægilegt þverhnípi. Feginn
var ég að leggja lúin bein i
gestgjafahúsi um nóttina. Fjall-
búarnir vissu, að hinir vesölu
sléttubúar þurftu hvíld eptir
fjallgönguna. Þeir sjálfir hlaupa
upp og ofan fjallið eins og
fjallageitur.
Ég svaf vel eptir þessi átök.
Um morguninn leit ég út um
glugga. Húsið stóð á fjallsbrún-
inni og hyldýpi sléttunnar blasti
við. Stúlka færði mér morgun-
kaffi rétt eins og á íslandi. Ég
spurði hana hvort hún væri ekki
hrædd um að húsið mundi
hrapa ofan á jafnsléttu. Hún
kvaðst vera borin og barnfædd
uppi á fjallinu. Aldrei í manna
minnum hefði einn einasti af
granit-klettunum þeirra hrunið
eða færst til. Jafnvel í jarð-
skjálftum hefðu þeir staðið
stöðugir. Guð almáttugur hefur
haldið verndarhendi yfir San
Marinó í hálft annað þúsund
ár, svo ætli hann haldi því ekki
áfram. Svo bjargfasta trú, svo
bjargfast traust, hafa fjallbú-
arnir á kletti sínum. Og þeim
verður eptir trú sinni. Ég spurði
fróða menn í bænum hvort það
væri satt, að klettar þeirra væru
svona óbifanlegir. Þeir sögðust
ekki vita betur en svo væri.
Orðið frelsi, libertas á latínu,
libertö á ítölsku blasti við manni
alls staðar í fjallbænum. Skjald-
armerki San Marinó er: þrír
fjalltindar og þrír turnar og
orðið libertas kringum þá. Það
stendur á stalli likneskis hins
helga Marinó fyrir framan dóm-
kirkjuna. Á hinum hvítbláa
fána lýðveldisins og á sköruðum
skjöldum í ráðhúsinu stendur
libertas. Yfir dyrum hæstarétt-
ar stendur: In tuenda libertate
vigilis (Vakið yfir að vernda
frelsið). Yfir sætum hæstarétt-
ardómaranna stendur: animus
in consulendo liber (hugurinn
er frjáls að ráða ráðum sínum).
Þar standa líka bituryrði um
harðstjórann Cesare Borgia,
sem réðist á San Marinó, 1503,
árangurslaust.
Á Piazza della Libertó (Frels-
istorginu) stendur risavaxin
myndastytta af frelsisgyðj unni.
Hefur hún spjót í hendi og
blaktir fáni San Marinós á
spjótinu. Gyðjan stendur fyrir
framan höll ríkisstjóranna, sem
er byggð í gotneskum stíl. Af
þessu torgi sést bezt ofan á
sléttuna, með Adriahafið yzt í
sjóndeildarhringnum, skínandi
blátt.
Ég sá ríkisstjórana ganga í
kirkju að hlýða messu. Þeir voru
í dýrindis búningum, hermelín-
loðhúfur á höfði, girtir sverðum.
Lífverðir í bláum og rauðum
einkennisbúningum gengu á
undan og eptir, og æðstu emb-
ættismenn. Úr kirkju gengu
þeir til ráðhússins (Palazzo
Publico) og settust í hásæti,
gyllt, kórónur skornar haglega
í stólbakið. Kirkjuklukkur
hringdu, bumbur voru barðar,
horn blásin/
Ríkisstjórarnir sverja eið á
latínu, að verja Libertas stjórn-
arskipunarinnar og taka við
innsiglum og lyklum ríkisins,
á hverjum sex mánuðum. Þing-
ið kýs þá aðeins til sex mánaða.
Auðvitað má endurkjósa góða
eða góðan mann eins opt og
þinginu þóknast. Þingkosningar
fara fram á hverjum sex mán-
uðum. Engir nema heimilisfeð-
ur — svo er það orðað í stjórn-
arskipuninni — hafa kosning-
arrétt. Hver kjósandi hefur rétt
til að ganga inn í þingsalinn, á
tilteknum tíma, og gagnrýna
þingmenn, en fáir hafa einurð
til þess.
Mér þótti nú ekki þurfa að
hampa frelsinu svona ákaflega
fyrir fjallbúunum. Þeir sýndu
að það voru ekki orðin tóm, þeg-
ar Garibaldi flýði á náðir þeirra.
En vandi er að finna mundangs-
hófið.
Fjallbúarnir dá Garibaldi,
þjóðhetju ítala, meir en nokk-
urn mann. Gestgjafahúsið, sem
ég hvíldist í, stendur við Piazza
Garibaldi, Garibalditorg, kaffi-
hús og aldingarður heita eptir
honum, brjóstmynd af honum
og tvær minningartöflur standa
þar. Sagan er á þessa leið:
Árið 1849 hertók hann Róma-
borg með sjálfboðaliðum sín-
um í skyndiáhlaupi og stofnaði
rómverskt lýðveldi. Það varð
ekki langlíft. Franskur her tók
Rómaborg. Garibaldi flýði til
San Marinó. Á minningartöfl-
unum standa, á annari orð hans
til sjálfboðaliða sinna: Her-
menn, hér höfum vér skjól og
athvarf o. s. frv., á hinni er
þakkarbréf til San Marinó, sem
hann ritaði á bústað sínum,
eynni Caprera við Tiscana-
strönd. San Marinó hafði bjarg-
að þjóðhetjunni og gerðu hann
svo að heiðursborgara. Minna
mátti nú ekki vera. Her Austur-
ríkismanna heimtaði, að San
Marinó seldi þeim Garibaldi í
hendur. Fjallbúarnir svöruðu:
Sækið þið hann, hann á hér at-