Heima er bezt - 01.08.1951, Blaðsíða 4

164
Heima er beizt
Nr. 6
saltaði. Við þetta unnu bæði
konur og karlar. Allt fram undir
1930 þurftu verkamenn að koma
til vinnu klukkan 6 að morgni,
og var vinnutíminn til kl. 6 að
kvöldi, og auðvitað lengur, þegar
með þurfti. Hækkaði tímakaup-
ið þá ofurlítið upp fyrir dag-
taxta, og það þótti gott, þó að
lítið væri. Þá var enginn fast-
ur matmálstími hjá eyrarverka-
mönnum. Þeim var oftast færð-
ur miðdegismatur að heiman.
Gat það stundum verið erfið-
leikum bundið hjá konum eða
unglingum að finna þá, sem ver-
ið var að færa, því að það var
sjaldnast vissa um það, hvar
maðurinn var að vinna, þegar
um hlaupavinnu var að ræða, og
það gat komið fyrir, að maður-
inn fengi ekki mat sinn fyrr en
að kveldi, að hann kom heim.
Það höfðu flestir með sér mat-
arbita og kaffi í vinnuna. Var
það gleypt í sig um 9-leytið og
kallaður frúkostur, og eins var
þetta með eftirmiðdagskaffi,
þegar menn höfðu það. Það
drógst auðvitað enginn matar-
tími frá, meðan þessi háttur var
á hafður.
Þegar verkamannafélagið
Dagsbrún fór að færast í auk-
ana, var farið að snúa sér að því
fyrir alvöru að knýja fram ýms-
ar kjara- og réttarbætur verka-
mönnum til handa. Atvinnurek-
endurnir tóku venjulega illa í
kröfurnar og var þá þráttað á
báða bóga, og stundum látið ó-
friðlega. En alltaf unnu verka-
menn eitthvað á í hverri hrinu,
og hefur því þokað áfram í sömu
átt fram á þennan dag.
Laust fyrir 1920 var hafnar-
gerðinni það langt komið, að
það var farið að afgreiða tog-
arana inni í höfninni, og um
líkt leyti komu vörubílarnir til
sögunnar. Við þetta breyttist
margt til batnaðar, en vinnu-
hraðinn jókst líka, þegar að-
staðan batnaði. Voru togararnir
þá afgreiddir á mikið skemmri
tíma en áður.
Þegar togari kom af veiðum
og var orðinn landfastur, söfn-
uðust verkamennirnir að til að
reyna að fá vinnu. Höfðu marg-
ir vissu um að komast að, því að
það fylgdi viss hópur manna
hverjum verkstjóra, sem fengu
vinnu hjá honum þegar hann
hafði eitthvað að láta gera. En
svo slæddust fleiri með í vinn-
una, meðan harðasta skorpan
stóð yfir. Verkstjórarnir höfðu
venjulega nokkra menn sér við
hönd og undirbjuggu þeir verk-
ið. Tók verkstjórinn þá einnig
að skipa mönnum til verka við
uppskipunina. Þurfti 50—60
menn, svo að nægilegt væri, og
það voru venjulega nægjanlega
margir til staðar, og oftar fleiri
en með þurfti. — Þegar allt var
tilbúið, hófst uppskipunin eins
og þegar vél er sett í gang. Mað-
ur nokkur, sem var nýfluttur
hingað úr kauptúni fyrir norð-
an og ekki var vanur svona
vinnubrögðum, lýsti hama-
ganginum við uppskipunina
eitthvað á þessa leið: „Það er
eins og allt verði vitlaust þegar
byrjað er að losa togara. Það er
látið eins og skipið sé að sökkva
og lífið liggi við, ef ekki tekst
að létta það nógu fljótt.“ Þessi
samlíking var ekki fjarri sanni,
að minnsta kosti stundum, því
var ég kunnugur.
Margir þeirra, sem unnu við
þetta, voru snarpir og átakagóð-
ir, og á þeim byggðust afköst
vinnunnar. Þeir, sem voru
mannskapsminni, bæði ungling-
ar og gamlir menn, gerðu auð-
vitað sitt gagn líka, en það var
ekki hægt að beita þeim eins
við erfiðustu átökin, enda fengu
þeir venjulega afskráningu,
þegar verkstjórinn fór að fækka
liðinu, en þá var oft mikil vinna
eftir, sem hinir hlutu. Mátti
stundum heyra óánægj uraddir
manna á milli út af þessum mis-
mun. En það þýddi ekki að láta
það fara lengra, það urðu allir
að sætta sig við það, sem þeim
féll í skaut á þessum vettvangi.
Verkamannaskýlið var reist
um líkt leyti og höfnin var tek-
in í notkun. Var mjög mikil bót
að því fyrir verkamenn. Þar
höfðu þeir húsaskjól og hlýju,
þegar þeir voru vinnulausir að
bíða eftir handtaki, og svo einn-
ig í kaffitímunum.
Það var stundum þröngt á
þingi í þessu sæluhúsi, þegar lít-
ið var um vinnu. En það gat ver-
ið gaman að dvelja þar með
köflum og hlusta á samræður
manna. En það bar margt á
góma þarna, eins og gerist og
gengur þar sem margir eru sam-
an komnir. „Sumt var gaman,
sumt var þarft, um sumt vér
ekki tölum“, segir í gamalli vísu,
og það átti þarna við.
í kaffitímunum bættust marg-
ir við í skýlið, meðan þeir
drukku kaffið sitt. En það voru
oftast einhverjir að vinna, þó
að margir væru vinnulausir.
Þeir sem fyrir voru rýmdu
venjulega til fyrir þeim, svo að
þeir gætu fengið sér sæti og
komist að borðunum. Margir
höfðu kaffi með sér, og nú
höfðu flestir það í hitabrúsum.
Þeir fóru að flytjast hér í verzl-
anir skömmu fyrir 1920 og
þóttu mestu kostagripir, þó að
þeir væru svikulir. Sumir keyptu
kaffi og eitthvað með því hjá
skýlisverðinum. Var það líka bót
frá því, sem áður var, að geta
fengið sér hressingu þarna. Var
stundum þröngt við afgreiðslu-
borðið í kaffitímunum hjá Guð-
mundi skýlisverði. En hann
hafði gott aðstoðarlið, svo að
þetta fór eins vel úr hendi og
hægt var. —
Það dvöldu margir í Skýlinu
hálfa og heila daga, án þess að
fá nokkuð að gera. Ef skip kom
að hafnarbakkanum, höfðu
flestir sig á kreik og söfnuðust
þangað til að reyna að fá vinnu.
Ef ekki var nema um einn tog-
ara að ræða, urðu margir frá að
hverfa aftur, og biðu þá eftir
öðru tækifæri, sem einnig gat
brugðizt.
Eyrarverkamaðurinn mátti
helzt aldrei frá hofninni víkja
að deginum til, annars átti hann
það á hættu að missa af vinnú,
sem hann gat ef til vill komist
í. Þó að ekkert væri að gera fram
eftir öllum degi, þá gat komið
skip þegar komið var undir
kvöld, og var þá oftast byrjað að
vinna í því þegar í stað og búið
að ljúka við það, þegar komið
var niður eftir næsta morgun.
Þetta fengu menn oft að reyna.
Sama var ófrelsið á helgum dög-
um, og það þótti sumum lakast
af öllu. Þá misstu menn oft
vinnu, af því þeir vildu gera sér
dagamun. Togaraskipstjórarnir