Heima er bezt - 01.08.1951, Blaðsíða 30

ISO
Heiivía er bbzt
Nr. 6
Um Bleiksmýrargöngur
Eftir Sigurð Draumland
Bleiksmýrardálurinn býr yfir
margvíslegum töfrum, breyti-
legum eftir árstíðum og veðrum,
eða áhrifum sjálfs landslagsins,
sem og er í ýmsum mótum
steypt. Margra ára nábýli við
slíka náttúru skapar mjög fjöl-
breytilegar endurminningar,
þeirra er þess njóta. Hitt er og
eigi sjaldgæft, að ókunjiugir og
aðkomandi menn óska eftir að
komast í Sandagöngur á
Bleiksmýrardal, hvattir af feg-
urðarorði því, er af svæðum
þessum gengur. Og þó að þetta
eigi alveg eins við um mörg fleiri
afréttarsvæði á þessu landi,
dregur það ekkert úr aðsókn að
„leikhúsi“ Bleiksmýrardals. Er
mér í minni ákafi margra yngri
manna í „aðgöngumiðana“,
gangnaseðlana, á þeim árum, er
ég var að alast upp, í mynni
þessa hrikadals. Sjálfum gekk
mér illa að trúa því, að ég væri
ekki hlutgengur í Sandagöngur
miklu fyrr en ég var fær um að
inna nokkurt smalaverk á öræf-
um svo af hendi, að fullgilt
mundi talið. Og loks þegar sú
ósk rættist, var ég að vísu bú-
inn að fara margar vorgöngur,
meira að segja alla leið suður
fyrir Svartá, en þóttist þó him-
in höndum hafa tekið.
Sú ferð var farin haustið 1926,
og einmitt það sinn, er listmál-
ararnir fundust á Bleiksmýrinni,
svo sem um getur í frásögn
Bjarna Benediktssonar í þriðja
bindi ritsafnsins „Göngur og
réttir“. Þess er þar og getið, að
við Tungufeðgar hefðum átt að
smala Svartárdalinn. Þetta er
misminni. Faðir minn var þá
gangnaforingi, sem og alla sína
búskapartíð í Tungu, árin 1910
ræðisvonir annarra, þar sem þó
eitthvert sjónarmiðið hlýtur að
vera rangt, en öll eiga sér þó
íylgismenn, sem fórna myndu
fyrir þau lífi sínu og því, sem
meira er, líðan sinni og æru að
annarra dómi.
til 1931, og var það fyrirfram á-
kveðið, að nú skyldi ég fá að
heimsækja Einstöku torfu 1
fyrsta sinn, sem og var. Sömu-
leiðis er það misminni þarna í
ritsafnsfrásögn Bjarna frænda
míns, að hann yrði fyrstur til að
sjá listmálarana. Það var ég, sem
æpti upp um það fyrstur. En
skal ég þó eigi synja fyrir, að
Bjarni hafi verið búinn að horfa
á mennina áður, stundarkorn,
þegjandi. En ólíkt er það við-
horfi frænda míns til viðburða
yfirleitt, að stara þögull, þang-
að til aðrir kveða upp úr.
Yfir gangnaför þessari hvílir
mikill ljómi í minni endurminn-
ingu og ber fleira en eitt til. Þá
kannaði ég nýja stigu öræfa og
varð sjónarvottur að farsælli
lausn mjög óvenjulegrar lista-
mannaútlegðar, er hættuleg
villa snerist í stefnumót soltinna
göngugarpa við hákarl og
hangikjöt á réttri leið! Smala-
mennskan gekk líka, að því er
mér var tjáð, óvenju vel, enda
líktist hún fremur skemmti-
göngu en fjallferð, þó að krapa-
hríð slægi yfir um stund á öðr-
um degi. Var ég þá settur til að
reiða tófubitinn dilkhrút, er eigi
eat fylgzt með fénu.
Síðar fór ég fleiri Sandaferð-
ir, eina meðal annars í fanna-
dyngju, er sett hafði niður und-
an norðanátt. Öll vötn voru full
af krapa og Bleiksmýrardalsáin
farin að mynda ísskarir, þar
sem hún er lygnust. Þá var það,
að einn gangnamaðurinn óð ána
á einum slíkum hyl, milli skara,
til að elta hrossið sitt, er hljóp
yfir elfuna, án þess að skilja, að
nestistöskuna mátti ekki bleyta,
en hún var snöruð undir kvið
hrossins. Sést af þessu, að ekki
er kuldinn í krapavötnunum
grýla á nekt hraustra manna,
hvorki fyrr né síðar. Ein sönn-
un þessa er saga Bjarna Bene-
diktssonar, er hann óð Bleiks-
mýrardalsána haustið 1907, sjá
„Göngur og réttir“.
Og þó er til í sögnum enn
frækilegri vaðför, þótt ekki sé
hún í sambandi við fjárleitir. Er
sú af móðurföður Bjarna Bene-
diktssonar, er líka hét Bjarni,
var Davíðsson, frá Reykjum, en
bróðir Jónatans, föðurföður
(afa) þess, er þetta ritar. Biarni
Davíðsson bjó þá á Snæbjarnar-
stöðum í Fnjóskadal, og kom í
stórhríð að vetrarlagi utan af
vestri bæjum, vatt sér úr brók-
um við Fnjóská og óð yfir í svo-
nefndan Tungusporð. Klæddist
svo aftur, í rokbyl og myrkri, og
hljóp í einum spretti heim á
Snæbjarnarstaði, en það er
langur vegur. — Sonur Bjarna
Davíðssonar er Sigurður fræði-
maður á Grund í Eyjafirði, nú
kominn á níræðisaldur.
Það var í þá daga, fyrir og um
aldamót, sem tveir af Reykja-
bræðrum, sonum Jónatans
Davíðssonar, þeir Sigtryggur og
Davíð, háðu marga hildi við
vetrarhörkurnar í eftirleitum á
Bleiksmýrardal. Síðar, er Davíð
fluttist frá Reykjum, tók yngri
bróðir, Njáll, við ferðum hans
með Sigtrygg. Af þeim ferðalög-
um væri margt hægt að segja
og viðburðaríkt. Davíð og Njáll
eru nú látnir, en Sigtryggur lif-
ir, 83 ára, og hefir tjáð undir-
rituðum, sem er sonur hans,
margt frá sinni æsku og upp-
vexti.
Misritun er það í III. bindi af
„Göngum og réttum“, að einn
Reykjabræðra hafi heitið Árni.
Því nafni hefir enginn heitið í
ætt okkar. Sömuleiðis fara at-
vik nokkuð milli mála í hinni
skemmtilegu frásögn Ólafs á
Sörlastöðum í nefndu. ritsafni.
Það voru þeir Sigtryggur og
Davíð, sem beittu þvi bragði eitt
sinn í eftirleit, að láta lifandi
lamb elta gæru af dauðu lambi,
er annar bræðranna dró á eftir
sér noður dalinn. Rak þá hinn
á eftir lambinu. Hinsvegar voru
þeir 'Njáll og Sigtryggur saman
í eftirleitinni haustið 1899, svo
sem Ólafur segir. En gærusag-
an gerðist nokkrum árum fyrir
1899. Skal hafa það heldur, er
sannara reynist og því er á
þetta minnst hér. Enda styðst
það við heimildir frá fyrstu
hendi, þ. e. eins þátttakandans.