Heima er bezt - 01.01.1968, Síða 10

Akraneskirkja að innan.
ina á 20. öld — sem breyttu Akranesi úr fátæku fiski-
þorpi í fagran menningarbæ.
En nú hin síðari ár hefur annars konar „björgunar-
starf“ tekið mikið af tómstundum Skagaklerksins. Þar
hefur komið í ljós hneigð hans til þjóðlegra fræða og
ræktarsemi við minjar frá lífi horfinna kynslóða.
Undir forustu hans, fyrir atorku hans, hvatningu og
óbilandi áhuga, hefur verið komið á fót hinu merkilega
minjasafni í gamla prestssetrinu á Görðum á Akranesi,
þar sem Jörundur kristni fyrrum gerði bústað sinn.
Austur undir Fjöllunum hafði sr. Jón að vísu sýnt
þennan áhuga sinn í verki með því að hvetja og styðja
Þórð Tómasson í söfnunarstarfi hans. Hefur áður verið
frá því sagt í H.e.b. Þar eystra sýndi hann prestssetri
sínu, hinum gamla kirkjustað í Holti, þann sóma að
byggja táknrænt minnismerki á þeim stað í gamla
kirkjugarðinum fyrir framan bæinn þar sem kirkja hafði
staðið um aldir áður en hún var flutt að Ásólfsskála.
Sömu skil voru svo síðar gerð kirkjustaðnum í Görðum
á Akranesi eins og hér birtist mynd af. En hér í Görð-
um var ekki látið þar við sitja að byggja minnismerki
til að varðveita minninguna um hinn fornhelga kirkju-
stað. Jafnframt því var hafizt handa um stórmerkilegt
þjóðmenningarstarf, sem mun halda nafni sr. Jóns M.
Guðjónssonar lengi á lofti, a. m. k. svo lengi sem íslend-
ingar kunna að meta þjóðlegar minjar og skilja hve dýr-
mætur og sterkur tengiliður fornminjarnar eru við for-
tíð þjóðarinnar og sögu.
Svo vel vildi til, að enn var við lýði prestshúsið í
Görðum, merkisbygging, eiginlega elzta steinsteypuhús
á Islandi. Var það nú, að ráði sr. Jóns, afhent byggða-
safnsnefnd héraðsins til umráða og því næst undir for-
ustu hans hafizt handa um að gera það hæfa vistarveru
fyrir safnið sjálft, en að því standa Akurnesingar og
Borgfirðingar sunnan Heiðar.
Byggðasafnið í Görðum er mikið að vöxtum og ört
fjölgar í því safngripum. Það hefur þegar sprengt utan
af sér gamla húsið og er nú byrjaður undirbúningur
byggingu á viðbótar húsnæði. Sr. Jón hefur glöggt auga
fyrir því, sem þjóðlegt er og hefur sögulegt gildi og
hann hefur sérstakt lag á að vekja áhuga á og glæða
skilning almennings á því að láta allt slíkt safninu í té
áður en það fer í glatkistuna. í þessu starfi hefur sr. Jón
verið vakinn og sofinn, fórnað því öllum tómstundum
sínum og má með undrum teljast hverju hann hefur af-
kastað með sínu annasama embætti. Ekki hefur hann lát-
ið sér nægja að safna munum frá öðrum, koma þeim
fyrir á smekklegan hátt í þröngum húsakynnum, skrifa
upplýsingar um sögu þeirra og uppruna, heldur hefur
hann teiknað alla sveitabæi í heilum sveitum, eftir lýs-
ingum eldra fólks, sem fæddist og ólst upp í þessum
horfnu bæjum áður en steinöld hin nýja gekk í garð og
útrýmdi þeim með öllu. Suma hefur hann mótað í leir.
Sýna þessi verk vel, hve drátthagur og listfengur sr. Jón
er og hve langt hann hefði getað náð á því sviði, hefði
hann lagt það fyrir sig.
Margt er merkra muna í byggðasafninu í Görðum.
Þar er skatthol sr. Helga á Melum, hins fjölhæfa lista-
manns, sem teiknaði myndina af Jónasi Hallgrímssyni
látnum og var sá raunverulegi stofnandi Fomgripa-
safnsins.
Þar er spilaborð hins málsnjalla þjóðfrelsisskörungs,
Garðar á Akranesi. Til hœgri: Minnismerkið um Garðakirkju.
6 Heima er bezt