Heima er bezt - 01.03.1982, Qupperneq 22

Það voru farnar tvær ferðir upp á
Jónstind á Gæsafjöllum. Var einkum
önnur sú ferð harðsótt vegna stór-
hríðar er brast á okkur þar uppi. Með
hjálp áttavita tókst að finna upp-
gönguleið þá er við fórum um morg-
uninn. Þýski herforinginn neitaði að
fylgja mér og taldi að við værum
komnir of langt á fjallsbrúninni en ég
var nokkuð viss og fann staðinn, mátti
svo fara spölkorn til baka og sækja
karl. Austurbrún fjallanna er illfær
vegna kletta ekki síst í glórulausri
stórhríð. Teistu áttum við tjóðraða
niður á Draugagrundum. Eftir fjórtán
tíma labb í regngöllum komum við
hraktir og svangir heim í tjöld.
Ekki vorum við Tómas ofhaldnir í
vistinni. Te og franskbrauðssneið á
morgnana, súkkulaðiplata í nesti til
dagsins og á kvöldin var skorin upp
síldardós og spínatbaukur.
Einn daginn fóru þeir þýsku ekki úr
tjöldum vegna veðurs. Þá snjóaði
langt niður í fjallshlíðar og það gekk á
með krapahríð og rigningu.
Hungrið ásótti okkur Tuma, svo við
tókum kúluriffil sem með var í ferð-
inni og héldum út til veiða. Himbrima
sáum við út á vatni og reyndum að
kalla þá til okkar með eftirhermum en
þeir gáfu ekki færi á sér. Það voru
tvær lóur sem við komum með, lítið
hróðugir. Tómas var þaulvön grenja-
skytta og hafði heiður að verja. Ló-
umar matreiddum við og átum.
Þótt sparlega væri á vistum haldið
kom að því að þær þrutu. Ég var þá
sendur niður í Voga með Teistu að
sækja mat. Upp á hana var tjaslað
ýmsu dóti sem hægt var að vera án.
Teista var heimfús og þegar ég kom á
göturnar frá Hlíðarhaga suður með
Hágöngum sleppti ég af henni
taumnum en þá tók hún sprettinn
og hvarf mér brátt úr augsýn. Ég
hélt í humátt á eftir og fór brátt að
finna ýmsa muni úr böggum Teistu.
Bar ég þá með mér og óttaðist að ferð
mín ætlaði að takast illa. Brátt náði ég
þó Teistu og tjaslaði upp á hana því
sem losnað hafði úr klyfjunum. Var
eftir það farinn lestagangur og komið
til byggða undir kvöld.
Daginn eftir hélt ég norður aftur
með full kofort af matvælum á Teistu
og var hún þung í taumi. Kom ég seint
í kvöldhúmi á Hlíðarhaga. Að mér
sóttu dapurlegar hugsanir, er ég kom
að þessu yfirgefna öræfabýli.
Upprifjuðust fyrirburðir er ég hafði
heyrt sagt frá og gerst höfðu hér svo
sem útburðarvæl undan hríðum og
líka Mórasögur. Fé og hestar áttu það
til að tryllast í höndum gangnamanna
á dimmum haustnóttum.
Ég hélt þó áfram upp á Réttar-
grund. Kindur hömuðu sig í skjóli
undir rofabörðum og það var að verða
alhvítt af fönn. Heyrði ég þá hljóð og
varð heldur hverft við. Hljóðin endur-
tóku sig og færðust nær. Ég herti upp
hugann og æpti á móti út í hríðar-
sortann og var samstundis svarað.
Þetta var Tómas félagi minn, hittumst
við norðan í Hágöngum. Hann sagðist
hafa verið svo svangur eftir að hafa þó
neytt einhverrar matarlúsar með þeim
þýsku að hann hélst ekki við, bjóst
líka við að ég væri að nálgast. Ég af-
henti honum skilvíslega póst- og mat-
arpakka frá Sólveigu húsmóðurinni í
Vogum. Matarpakkinn var strax opn-
aður og naut ég góðs þar af.
Hallamæling (leveling) milli allra
mælingapunkta reyndist okkur taf-
söm. Ég stóð með fjögra metra langan
kvarða meðan hallamælirinn var
settur niður ýmist uppi á háum
börmum eða niðri í jarðföllum og
lesið á hann. Þegar dimma fór til
jarðar var það okkur bagi að mæl-
ingamaðurinn var náttblindur og
þurfti að leiða hann yfir gjárnar heim
í tjöld á kvöldin.
Stefán Sigfússon í Vogum og strák-
ur með honum sóttu okkur í Áfanga á
tilskildum tíma. Heimferðin byrjaði
illa. Hestarnir voru svangir og óstilltir
eftir fimm klukkutíma rekstur. Kof-
ortin voru sett á klakka hálftóm og
hringlaði allt til í þeim. Stóra kvarða
og mælingatæki þurftum við að reiða
og vorum því seinni til þegar einhver
hestanna fældist og sleit af sér reið-
verið. Þá urðu Þjóðverjarnir svo
hræddir að halda varð í reiðskjóta
þeirra þar til um hægðist.
Það lukkaðist að koma öllu heilu
heim í Voga í rökkurbyrjun. Þjóð-
verjarnir sendu matsvein sinn á und-
an úr Námaskarði og lofuðu góðri
máltíð. Það stemmdi að þegar við
höfðum tekið ofan af hestunum og
gengið frá öllu var maturinn, slétt-
fullur diskur á mann af hrísgrjóna-
vatnsgraut með rúsínum. Á eftir
borðuðum við Tómas niðri í eldhúsi
með heimafólki silung og fleira góð-
gæti.
Mér var borgað eins og um var
samið, auk þess átti ég þess kost að
hafa heim með mér spínatbauka sem
ég afþakkaði. Er mér vel til allra
Þjóðverjanna þótt naumt væri
skammtað. Það virtist nægja þeim en
ekki okkur Tómasi.
Snemma vors 1953 talaði marg-
nefndur Tómas við mig í síma frá
Reykjavík og bað mig að fara upp á
Stórahnjúk til að vita hvað stæði þar
af merkjum frá mælingum þjóð-
verjanna frá 1938 sem sagt er frá hér
að framan. Hann hvað líkur til að
þýsku mælingamennirnir kæmu
næsta sumar eða eftir rúmt ár til end-
urmælinga í Gjástykki. Sagði Tómas
að fyrirliði þeirra væri hátt á sjötugs
aldri og treysti hann á mig og jeppann
að koma þeim um mælingasvæðið.
Snemma í maí fórum við þrír á
skíðum upp á Stórahnjúk. Ólafur
Jónsson, Vignir Guðmundsson og ég.
Þoka var og dimmviðri en skíðafæri
ágætt. Grjótvarðan var lítið aflöguð
nema toppspíran var brotin og steypta
merkið hulið undir klaka og ófinnan-
legt. Nokkru seinna gengum við
Vignir upp á Fornastaðafjall og þar
var sömu sögu að segja.
Seint í júní kom Tómas norður til
að koma á sem flesta mælingastaðina.
Bað hann mig að koma með sér á
Norðurfjöll og Gjástykki. Kvaðst
hann að lokinni þeirri ferð senda
Þjóðverjunum skýrslu um ásigkomu-
lag mælingamerkjanna. Ef tæknilegt
þætti að nota vörður og merki yrði
komið og mælt upp einkanlega í Gjá-
stykki.
Á ófriðartímanum höfðu heima-
menn og ýmsir ættjarðarvinir rifið
niður vörður og afmáð merki. Það
sama hafði setuliðið gert þar sem það
náði til. Tómas sagði að niðurstöður
mælinganna frá 1938 svo og öll kort
þar að lútandi hefðu glatast í
styrjöldinni. Af því var sóst eftir að við
sem kunnugastir vorum þessum mál-
um grufluðum upp gömlu mælinga-
staðina.
94 Heima er bezt