Heima er bezt - 01.03.1982, Síða 29

Margrét Einars mærin hét
Mikla ástúð eftir lét
Er indæl prestshjón ísland kvöddu
Með innilegri sorgarröddu.
Einlægt hef ég elskað þig
En hvað hugsar þú um mig
Þó ástrika ég ætti konu
Og þú eiginmann og sonu.
Kæru ungu menn og konur. Leggið ekki ástina við hé-
góma. Varðveitið alla ævina tilhugalífið. Látið ekki einskis
verða hluti verða til óánægju. Hjónabandið er öllu æðra.
Eitt af því fyrsta sem ég man eftir er það að við Aðalbjörg
systir mín skriðum á planka yfir djúpa gróf, til að komast á
kvíarnar. Það voru torf-kvíar. En seinna komu færi-kviar.
Grindur búnar til úr borðum 1x4”, 3 fjalir settar í göt á
plönkum 2x4 meters langir stuðlar. Svo voru þessar færi-
grindur færðar tvisvar til þrisvar hvern dag og var það hin
besta túnræktun.
Ennfremur var ég afar ungur þegar faðir minn fór með
mig í þreifandi stórhríð inn i land hér í Möðrudal 1-2 tíma
gang og skildi mig svo eftir undir barði og sagði mér að bíða
sín. En það varð nokkuð langur tími, og seinast kom hann
þó aftur. En hefði hann nú villst eða ég ærst af hræðslu og
þotið út í veðrið, þá var úti um mig. En hvorugt gjörðist. En
kalt var mér á kinnum þá. Kunni ei þann voða að sjá. Að
kalið getur komið við. Ég krakkinn þorði ekki á skrið. Það
er mjög glæfralegt að mínu áliti að skilja börn þannig ein
eftir í stórhríð.
Öðru sinni, löngu seinna, þegar ég var orðinn 12-13 ára
kom Benjamín Jónsson, sem var bóndi í Víðidal, hér uppí
Möðrudal i þreifandi stórhríð til að sækja föður minn til
konu í barnsnauð. Móðir mín var þannig að hún vildi nú
ætíð öllum gott gjöra, og dreif mig út i hríðina með Benja-
mín að leita að pabba, því hann var sem oftar að ganga við
kindur í hríðinni. En svo fundum við Benjamín pabba
hvergi, og ætlaði Bensi heim til sín í Víðidal en lét mig fara
einan heim í Möðrudal. En svo fann Benjamín pabba þegar
við vorum skildir og fór hann þá með honum ofan í
Grímsstaði i stórhriðinni og tók á móti barninu en fór svo
strax aftur heim, því hann var svo hræddur um mig, að ég
hefði ekki komist heim. Var hann þá búinn að ganga um
70-80 km. i þreifandi hríð og stórviðri.
Alltaf man ég hvað mér þótti mikið til koma að fá að
ferðast til næsta bæjar, ríðandi, með pabba. Við fórum
austur í Rangalón. Mér þótti allt svo nýstárlegt, að fara
fram á vatnið og veiða silunga o. m. fl.
Það var snemma farið að láta okkur Boggu vinna, því við
vorum elst af börnunum 6 sem upp komust. Hin voru
Sigurður, María, Einar og Hróðný. Við Aðalbjörg höfum
alla okkar ævi unnið mikið og oft verið mjög lúin af strit-
inu. En samt sem áður erum við ekki neitt verr farin en
aðrir jafnaldrar okkar, sem léttara hafa haft. Menn slitna
ekki af vinnu, heldur meiðslum.
Yfirsetur og fráfærur
Ég fór 7-8 ára að sitja yfir ánum á sumrin, en oftast með
einhverjum öðrum krakka, oftast einhverjum vandalaus-
um börnum sem voru hér. Alltaf hlakkaði maður til frá-
færanna þó erfiðar væru á allan hátt, og afleiðingamar
eintómt strit. Yfirsetur fram um 17. viku sumars, og
smalamennska eftir það, kvöld og morgna, og stundum að
vaka á nóttunni yfir þeim fram um 12-1. Og láta þær svo
snemma út.
Fráfærnadaginn, voru ærnar reknar 7-8 kílómetra að
stekknum. Vestur í Lónabotna, þar voru lömbin tekin
undan og látin í stekkinn og öll hrútlömb gelt í stekknum
nema uppáhaldshrútar. Þá fóru nú fjölda margir, milli 10 og
20 manns, og ráku ærnar aftur heim. Svo voru lömbin
pössuð í 4-6 daga. Setið yfir þeim. Svo var nú að mjólka
æmar þegar heim kom, og alltaf eftir það á hverju máli og
oftast tvímjöltun hvert sinn.
Þá voru nú búverkin ekki mjög létt áður en skilvindur
komu. Þá var mjólkin sett upp í bala, og látin setjast, tvö til
þrjú mál. Sagt var að skaflaskeifa ætti að geta legið ofaná
rjómanum þriggja mála, þar sem landgott var. En eflaust
eru það öfgar. Balarnir voru margir og stórir, og alltaf voru
þeir og strokkurinn bakaðir yfir gufu i stórum tunnupotti
heima í eldhúsi, og síðan bornir út í hús talsverðan veg, þar
sem mjólkin var sett. Svo var gat á hverjum bala og langur
tappi í gatinu, sem tekinn var úr til að renna bölunum, ná
undanrennunni undan rjómanum. Þetta var erfitt verk
meðan elda þurfti í hlóðum, en um 1890-95 kom hingað ein
fyrsta eldavél og ennfremur strokkur og skilvinda, rakstr-
arvél, heyskurðarvél og orgel. Þetta allt, og margt fleira,
keypti faðir minn eitt sinn er hann fór að vorlagi til Noregs,
á sýningu í Bergen. Sú rakstrarvél var víst önnur vélin sem
kom til íslands. Síðan hefur alltaf verið tekið saman hey
með véla- og hestafli hér í Möðrudal. Það var gaman að því
þegar gestir komu sumarið eftir og heyrðu í skilvindunni og
strokknum sem var snúið með sveif. Þá kom allur hópurinn
ofan í kjallara til að sjá þessi undur þegar mjólkin skildist
og rann undanrenna og rjómi sitt um hvora pipu. Að því
búnu fór hópurinn út að sjá tekið saman með rakstrarvél-
inni. Ekki þótti það siðri skemmtun. Síðan hefur alltaf
verið tekið saman hér með hesthrífu, og er ég liklega efa-
laust sá maður sem oftast hefur stigið uppá rakstrarvél af
öllum íslendingum.
Það komu 10 kíló (20) af strokknum héma á dag, og svo
úr undanrenningunni stór ostur eða hálf tunna af skyri.
Skyrið var oftast gjört þannig upp að mjólkin var flóuð í
tunnupotti, siðan látin kólna þar til hún var mátuleg til
uppgjörðar. Og ef búið var að gjöra upp áður í ílátinu. Var
diskur látinn ofaná stæðuna og mjólkinni hellt á hann svo
var diskurinn tekinn uppúr og þéttinn og hleypir látið í.
Stundum fyrstu árin er ég man, var kálfsiður notað sem
hleypir.
Það var gaman að ala reiðhestana á hnausþykku skyrinu
á vetrum og hræra rúgmjöli samanvið. Enda voru reið-
hestar föður míns ofsafjörugir sumir. Og svo hvað fæðið
var gott að hafa alltaf nægilegt smjör allt árið um kring.
Heimaerbezt 101