Heima er bezt - 01.01.1984, Page 19

Anna Sveinsdóttir á Látrum og eigin-
maður hennar, Hallur Steingrímsson,
sem fannst látinn hátt uppi í brekkum
nœrri Garðsvík. Steingrímur Hallgríms-
son faðir hans var þá örendur í bátnum.
Steingrímur Hallgrímsson á Látrum.
Hann hafði verið lagður til í bátnum,
ívo sem venja er til um lík.
Helga Pétursdóttir, húsfreyja á Látrum,
eiginkona hans.
Engin Ijósmynd var til
af Tryggva Hallgrímssyni.

Jón Sæmundsson
Hver er þarna?
Höfundurinn segir frá undarlegu fyrirbæri, sem hann skynj-
aði eitt sinn í gömlum torfbæ á öðrum tug aldarinnar. Einnig
ber hann það saman við reynslu föður síns af svipuðu tagi,
starf sitt sem grafari í kirkjugarði og ýmis dulræn áhrif.
Ég var að koma úr ferðalagi. Það var
komið kvöld og um það bil að verða
fulldimmt. Þetta var seint í nóvem-
bermánuði. Einhver snjór var á jörðu,
en annars kyrrt og gott veður. Dimmt
var í lofti og leit út fyrir að snjóa
myndi þá nótt er í hönd fór. Þegar
þetta var. átti ég heima hjá foreldrum
mínum og var nær sextán ára gamall.
Þau bjuggu þá á afskekktri fjallajörð,
sem heitir Fitjar, en er nú löngu
komin í eyði.
Bærinn stóð á allstórum hól og var
þessi hóll eina túnið á þessu býli. Lá
norðurendi hólsins að vatni, sem
heitir Bæjarvatn, en suðurendi hólsins
lá að fjallshlíðinni að sunnanverðu.
Að austan og vestan við hólinn voru
mýrarsund og var allbratt upp á hól-
inn frá þeim, einkum þó að norðan og
vestan. Bæjarhúsin stóðu um miðjan
hólinn, en á honum norðanverðum
voru peningshús. Syðst á hólnum, nær
því við hlíðarrætur, voru gömul tóft-
arbrot og það síðasta, sem maður vissi
til að þar hefði verið, var hesthús.
Bæjarhús voru öll úr torfi og snéru
stafnar þeirra til austurs og vesturs.
Hálfstafnar voru á baðstofu og á þeim
voru gluggar. Á norðurvegg niðri var
skarð í vegginn niður að miðju, þar
sem komið var fyrir glugga. Var þetta
skarð kallað gluggatóft.
Nyrst húsa var baðstofan. Hún var
port-byggð með lofti. Uppganga á
loftið var frá syðri vegg og þar voru
líka dyr fram til næsta húss, sem var
nánast geymsluhús ýmissa búshluta.
Það var í því hlutverki, sem á flestum
bæjum á þeim tíma var kallað
„Skemma“. Þriðja í röð þessara húsa
voru bæjardyr, sem gengið var inn í að
austan, en í vestur frá þeim í sömu röð
var hlóðaeldhús. Torfveggur var á
milli bæjardyra og hlóðaeldhúss en
engin hurð var þar á milli. Þessar þrjár
húsaraðir voru allar jafn langar og
náðu því stafnar þeirra allra jafn langt
til austurs og vesturs. Fjórða húsið í
röðinni var svo fjós, sem lá samhliða
hlóðaeldhúsi, en gangur frá því lá
fram að fjósdyrum og þó ennþá
lengra þ.e. fram til heygarðs þar sem
borin voru upp hey til fóðrunar þeim
búpeningi er hafður var í fjósinu.
Undir baðstofu var eldavél og fór þar
fram matargerð og þar var einnig
borðað. Hurð var þar á milli og fram
til geymsluhúss, var hún snerluð aftur
með krók í gegn um dyrastafinn. Frá
geymsluhúsi og fram til hlóðaeldhúss
var hurð er rann á snæri í gegn um
dyrastaf og með stein í enda. Heyrðist
því oftast þá er hún var dregin upp
og þegar að hún lokaðist og það jafn-
vel inn til baðstofu og upp á loft, ef
hljótt var.
Heima er bezt 15