Heima er bezt - 01.01.1984, Blaðsíða 27

í Núpskötlu blasa við eldstöðin, stöðuvatnið og endalaust úthafið.
Þama í litlu víkinni er gesturinn minntur á það stranga uppeldi, sem
ísland hefur veitt börnum sínum í ellefu hundruð ár. Á þessu svæði er
harðbýlt og strjálbýlt. Og hjartalagið gott.
Rauðinúpur heitir gamli eldgígurinn á norðvesturhorni Melrakkasléttu.
Sunnan hans er bærinn Grjótnes, en austan við hann Núpskatla. Síðan
nyrstu bæirnir austar á Sléttu lögðust í eyði, eða hafa aðeins verið
notaðir að sumarlagi, er Núpskatla nyrsta byggða ból á íslandi, ef
Grímsey er undanskilin.
Umhverfi Núpskötlu er fagurt og stórbrotið. Himbriminn siglir á
vatninu, úthafið svarrar á eiði sem skilur í sundur, rekinn safnast
saman. Rammgerð klettaformin enduróma hljóð þúsunda sjófugla.
Náttúruskoðarar, ekki síst erlendir, fjölmenna þangað á sumrum.
Það er stutt í sand, gjall og hrjóstur, beina framlengingu Leirhafnarfjalla
til hafs. Og hér er snjóþungt, miðað við það sem gerist á Sléttu.
Húsfreyjan á Núpskötlu lærði að elda á hlóðum í æsku, og hún hefur
aldrei notað rafmagnseldavél. Rafmagnslína var lögð að bænum um
mánaðamótin nóvember-desember 1983.
Hjónin sem búa á Núpskötlu eru Sigurður Haraldsson og Álfhildur
Gunnarsdóttir. Hún er frá Kúðá í Þistilfirði, en flutti síðar að Efri-Hólmi í
Núpasveit og var þar hjá Guðrúnu Halldórsdóttur og Friðriki Sæmundssyni.
Þar kynntist Álfhildur líka mannsefni sínu, Sigurði bónda, sem fæddur
er og uppalinn á Víkingavatni í Kelduhverfi. Þau giftust árið 1942, en
þá var Álfhildur á 19. árinu, og voru á Einarsstöðum í Núpasveit
árlangt. Síðan 1 ár á Núp, en fluttu loks að Núpskötlu 1945.
Þau eiga 4 börn, Harald á Húsavík, Jón í Reykjavík, Vigdísi að
Borgum í Þistilfirði og Kristbjörgu, sem er 15 ára og býr í föðurgarði, en
er nú að Ijúka grunnskóla á Raufarhöfn. Ennfremur hefur systir húsfreyju,
Halldóra, búið hjá þeim í 10 ár. Haraldur hefur undanfarið byggt ásamt
foreldrum sínum nýtt íbúðarhús á Núpskötlu, sem bíður þess senn að
flutt verði inn.
Og þótt ýmsum borgarbúanum þætti e.t.v. komið nokkuð langt frá
bílageymslum Seðlabankahússins í Núpskötlu, er þar líf og saga, nafli
alheimsins, ekki síður en á öðrum þeim bæjum sem einkennast af
reisn, bæði í umhverfi og skapferli fólksins sem þar býr.
Þótt varla sé báturinn notaður lengur, þá var róið til fiskjar frá
Núpskötlu, áður en sá guli hrökk frá landi. í Kötluvatninu er hins vegar
silungsveiði, og hafa ábúendur þar pramma til að leggja netin af.
Sauðfé er í Núpskötlu, 1 kýr og 3 hestar. En þröngt er til ræktunar, auk
þess sem Norður-Atlantshafið ber þara á túnið. Af þeim sökum heyja
þau hjón mestmegnis inni á Kópaskeri.
Það er áhrifamikið að hitta hina hógværu, bjargföstu og hlýlegu
manngerð, sem þroskast við ysta haf. Hún er næm og gerir fyrirhafnarlaust
greinarmun á hismi og kjarna. Þar ríkja seigla, sambandið við náttúruna
og æðruleysið, sem reynst hafa dýrmætustu eðliskostir þjóðarinnar í
landinu í 1100 ár. Gesturinn í Núpskötlu lítur í kringum sig, - og er nær
sögu þjóðar sinnar og uppruna en áður.
,,Venjulegt“
rafmagn frá
samveitum kom
fyrst til Núps-
kötlu í nóv. -des.
1983. Flaggið
sl. sumar var
fyrirheit og
sýndi línu-
stœðið.
Sigurður Haraldsson bóndi.
JÓN TRAUSTI
í Núpskötlu fæddist skáldsagna-
höfundurinn Jón Trausti (1873-
1918), sem réttu nafni hét raunar
Guðmundur Magnússon. Einhverjir,
sumir segja Þjóðverjar1, tóku upp á
því að kalla klettadranginn mikla við
Rauðanúp, sem blasir við frá
bænum, eftir skáldinu. En eldra nafn
hanser Karl.
1 Sennilega Heinrich Erkes.
22 Heima er bezt
Nyrsti bær íbyggð á „meginlandi“ Islands:
NÚPSKATLA
Presthólahreppi, Melrakkasléttu, Norður-Þingeyjarsýslu
Tryggvi Þór Tryggvason úr Breiðholtinu var þarna í sveit sumar-
ið '83.
Alfhildur við kola-
vélina sína. Hún
segist ekki ætla að
nota rafmagnselda-
vélina fyrr en í
nýja húsinu.
MYNDIR OG TEXTI: ÓLAFUR H. TORFASON
Heima er bezt 23