Heima er bezt - 01.02.1989, Side 15

Úr skrínu Theodórs Gunnlaugssonar frá Bjarmalandi - IX
Dýravinur eða?
(Bernskuminning - Síðari hluti)
II.
Þegar ég var átta ára, komst ég í
náin kynni við tvo hrafna. Það var
kyrrt sólroðið júlíkvöld. Ég fór að
svipast eftir kvíaám, skammt upp
fyrir bæinn heima, upp á svonefnd-
um Litla- og Stóra-Jarðbakka. Ég
þekkti kvíaærnar oftast til að sjá á
því, að þær voru blakkari og sneggri
á kroppinn en aðrar kindur.
Þegar ég kom upp á Stóra-Jarð-
bakkann, sá ég þrjár grunsamlega
blakkar kindur, rétt sunnan við svo-
nefndan Einbúa, sem rís þar upp af
móunum nokkru sunnar. Ég tók
strax sprettinn beint á kindurnar og
dró ekki af. Austan við Jarðbakkann
eru mjög stórþýfð móastykki. Urðu
þar á leið minni tveir hrafnar. Þeir
hoppuðu þúfu af þúfu, krúnkuðu
hátt og virtust óvenju glaðir. Og þeir
voru svo gæfir, þótt ég stefndi á þá,
að mér leist hreint ekki á blikuna,
því illan bifur hafði ég á hröfnum.
Ég var búin að sjá ýmislegt misjafnt
til þeirra, eins og hennar kisu
minnar. En sá var munur á að ég ann
henni en var í nöp við þá.
Án þess að gruna nokkuð hleyp ég
fram á fullorðna kind, á milli þúfna.
Hún jarmar svo átakanlega, að mér
rennur kalt vatn milli skinns og
hörunds. Ég snöggstansa. Blasir þá
við mér sú sjón, er nú skal greina:
Kindin liggur á bakinu (afvelta),
brýst um og reynir að lyfta höfði, en
getur það naumast. Hún gapir og
jarmar aftur, hásum og sterkum
rómi. EN - hvar eru augun? I stað
þeirra sé ég djúpar, blóðugar holur,
og alblóðuga vanga. Við þessa sjón
verð ég svo gagntekin af skelfingu,
að ég kann ekki fótum mínum
forráð. Ég þeytist burt frá ánni og
tvísteypist fyrsta spölinn en kemst
fljótt á fæturnar aftur. Og hágrátandi
held ég sprettinn heim, til að segja
fréttirnar.
Þessi atburður hefur vafalaust orð-
ið til þess valdandi að síðan ber ég
mikla beiskju í brjósti til hrafna, -
beiskju, er stappar nærri hatri. Öll
kynni mín af þeim síðan hafa líka
haldið þessum kala við. Ég hefi ár-
lega verið áhorfandi að mörgum
átakanlegum harmleikjum, sem
hrafnar áttu sök á, ekki vitandi vits,
heldur til sjálfsbjargar og af eðlis-
hvöt. Ég hef oft haft góða aðstöðu
til þess að fylgjast með þessum at-
höfnum þeirra, tímunum saman. Ég
hef séð þá gera hnitmiðaðar árásir
á veikburða, afvelta og ósjálfbjarga
kindur. Og oftast hef ég komið of
seint til hjálpar. Þeir hafa stungið göt
á kviðin, öðru hvoru megin aftan við
öftustu rifin, við bringubeinið, og
þar hefur seitlað út bæði mör og gor.
Við slíkar árásir hef ég séð þá, næst-
um undantekningarlaust tvo saman.
Hyggindi hrafna og vitsmunir birt-
ast í mörgum myndum. Þó held ég
að eggja og hreiðurleit foreldra, með
fleyga unga, taki þar flestu fram.
Þegar þeir leita að hreiðrum í þéttu
víðikjarri, þá raða þeir sér bókstaf-
lega, hlið við hlið, eins og fjárleit-
armenn í mjög leitóttu og sundur-
skornu landi. Og stundum hef ég
ekki betur séð en foreldrarnir hafi
ungana alla í skipulegri röð á milli
sín. Sú leit ber líka svo góðan árang-
ur, þar sem andir og rjúpur verpa,
að furðu gegnir.
Fáir munu gera sér ljóst, hve gífur-
legt tjón ein hrafnafjölskylda getur
gert, á vissum svæðum, eggjum og
ungum ýmissa fuglategunda. Og
hvað þá þegar tugir þeirra halda til
á takmörkuðu svæði. Það er ein
ástæða þess, hve geigvænlega fugla-
tegundum hefur hrakað hér á landi,
síðustu 3-4 áratugina.
Marga hrafna hef ég skotið um
dagana, bæði í byggð og á fjöllum
uppi. Og einu sinni gerði ég það sem
margir mundu kalla níðingsverk.
Ætlun mín er nú að segja þá sögu:
Skammt frá byggð lá ég eitt sinn
á greni. Það var ofarlega í dalverpi.
Skammt þar ofan við þrengdist dal-
urinn og myndaði gil í hálendið. I
þessu gili er klettabelti. Neðst í því
sprettur upp á, sem rennur niður eft-
ir dalnum miðjum. Hann er mjög
gróðurríkur. Þar skiptast á birki-
runnar, lyng og víðimóar, grasdokkir
og blómabrekkur. I dalnum virtist þá
óvenju mikið af lóum og rjúpum,
talsvert af þröstum og þúfutitt-
lingum, en ekkert af spóum.
I stafalogni, seint að kvöldi lagðist
ég við grenið. Loft var þungbúið en
þó úrkomulaust. Ég var ekki búinn
að liggja hjá greninu nema litla
stund, þegar ég heyrði lóu bía niðri
í dalnum. Ég kannaðist fljótt við
þessa stöku, langdregnu, sáru og sí-
endurteknu tóna. Þeir voru aðvörun-
armerki um nálæga hættu. Ég bjóst
við að þarna væri önnur tófan, sem
heima ætti í greninu, á ferð og greip
því sjónaukann. Sá ég þá fljótt
ástæðuna. Hún var önnur en ég ætl-
aði. Er þá ekki hrafn á stjái, skammt
frá lóunni, sem mest bíaði. Hann
hoppar þar á þúfum og er sýnilega
í miklum önnum. Skyndilega flýgur
hann og stefnir upp dalinn og beint
í gilið. Ég sé glöggt, í sjónaukanum,
að hann ber egg í nefinu. Vissi ég
þá strax hvernig í öllu lá. Það áttu
fleiri ræningjar hér heima en tófurn-
ar.
Eftir litla stund kemur svo krummi
aftur og tekur annað egg, í sama
móastykkinu og flýgur með það
Heima er bezt 51