Heima er bezt - 01.04.1996, Síða 4

Agœtii lesendur.
Farartæki alls konar, eru orðin ómissandi hluti daglegs lífs
meirihluta mannkyns. Þau eru reyndar orðin svo stór þáttur í
framgangi þess að mannskepnan hefur að verulegu leyti, tap-
að eðlilegri hreyfingu, sem náttúran hefur, í gegnum þróunar-
söguna, miðað útbúnað hennar við og virkni.
Sífellt er maðurinn að búa sér til ný og ný farartæki og má
segja að hann eigi orðið farartæki til alls og allra ferða.
Hann á flugför af mörgu tagi til að komast um loftin blá,
geimför til að ferðast þar sem ekki einu sinni „fuglinn fljúg-
andi“ getur komist, svo að orðatiltækið að „engum sé [ein-
hvers staðar] fært nema fuglinum fljúgandi," fer jafnvel að
hafa takmarkaða merkingu.
Hann á báta og skip af öllu tagi til þess að komast yfir vötn
og dýpstu höf, meira að segja kaf-
báta til þess að ferðast niðri í höfun-
um, jafnvel dýpra en margar flski-
tegundir eru færar um.
Hann á bíla og landfarartæki af
öllu tagi og fyrir allar aðstæður, svo
segja má að fátt standi orðið fyrir
honum á landi, hvorki drulla, fen,
ófærð eða klungur.
Og líkt og í ýmsu fleiru, sem manninum tekst vel upp við,
þá vill það fara svo að hann fer yfir mörkin, af ýmsum ástæð-
um, gjaman fyrirhyggjuleysi.
Nú er flugumferð óðum að nálgast það að verða að örtröð í
háloftunum. Það fer varla að verða pláss fyrir öllu fleiri flug-
vélar á helstu alþjóðaflugleiðunum, nema að til komi slökun
á öryggisreglum um aðskilnað á milli loftfara, og þó slíkt
kæmi til, þá myndi það aðeins duga skammt, því fjölgun
fólks og farartækja er stöðug.
Það eykur líka á vanda alþjóða flugumferðar að flest
stærstu ríkin hafa sína eigin flugreglur og flugstjórnarkerfi,
svo ringulreiðin er meiri en ella.
Almestur vöxtur virðist þó hlaupinn í bflaumferð og tjölda
bíla, af öllum þeint farartækjum, sem maðurinn hefur skapað
sér til þæginda og um leið, hraðaauka.
Öll könnumst við við þá sprengingu, sem orðið hefur í
bílafjölda á íslandi, síðustu árin, og þau vandamál, sem það
er farið að valda í umferðinni, og þá fyrst og fremst á höfuð-
borgarsvæðinu.
Þau vandamál eru þó að ýmsu leyti, hálfgerður barnaleikur
í samanburði við það, sem blasir við umferðaryfirvöldum t.d.
á Bretlandi, um þessar mundir. Þar hafa menn vart orðið und-
an við að búa til ný umferðarmannvirki til þess að greiða fyr-
ir sívaxandi umferðarþunga.
Vandamálið er orðið verst í kringum höfuðborg þeirra,
London, og er talið að ef ekkert yrði að gert frá því, sem er í
dag, þá væri alger umferðarstífla orðin dagleg staðreynd á
öllum leiðum til og frá borginni, innan 5-10 ára. Og umferð-
arteppa í kringum London er aðeins upphafið, því menn
reikna með að hún myndi fljótlega verða stórvandamál um
allar Bretlandseyjar.
Og slíkar umferðarteppur gera nokk meira en að valda bara
þeim, sem í þeim lenda, leiðindum og ýmsum skaða, því
þjóðfélagið í heild myndi bera verulegt tjón af. I Bretlandi
reikna menn slíkt tjón í tugum milljarða á ári hverju, vegna
þess að vöruflutningabílar komast ekki leiðar sinnar, fyrir-
tæki geta ekki haft eðlilegt vörustreymi í gegnum lagera sína,
auk þess sem fjöldi fólks kemst seint eða jafnvel ekki til
vinnu sinnar.
Þar í landi eru menn nú farnir að leggja drög að stórkost-
legum umferðarmannvirkjum, sem eiga að greiða fyrir um-
ferð á erfiðum svæðum. Og í þeim áætlunum er ekki verið að
tala um neinar smáræðit kostnað-
arupphæðir.
Einnig eru menn jafnvel famir
að tala um takmörkun ferða einka-
bíla á slíkum svæðum og auka þátt
almenningsfarartækja og efla það
kerfi sem þau fara eftir.
Bílamenningin og bíllinn, eru
því sem óðast að kaffæra skapara
sinn í eigin framleiðslu.
Yfirburðir mannsins í jarðríkinu eru miklir og allt
framundir þetta hefur hann getað beitt þeim nær óhindrað og
látið sköpunarverk sín margfaldast nær óhindrað á öllum
sviðum.
En honunt er áskapað takmarkað rými, þó stórt sé á okkar
mælikvarða, og nú kann svo að fara að hann standi. fyrr en
varir, frammi fyrir einu sínu erfiðasta viðfangsefni: Að hafa
hemil á sjálfum sér.
Gæti hann sjálfur orðið það náttúruafl, sem hann ekki réði
við eða næði tökum á? Svo gæti farið, og væri það ekki hálf-
gerð kaldhæðni örlaganna?
Maðurinn hefur, alla tíð, verið svo upptekinn við að ná
stjórn og yfirráðum yfir sem flestu, helst öllu, í umhverfi
sínu, náttúrunni og náttúruöflunum, að honum hefur alveg
gleymst eða sést yfir, varasamasta náttúruaflið, sjálfan sig.
Við skulum nú engu að síður gera ráð fyrir að hann sjái að
sér í tíma, þó ljóst megi vera að erfitt geti verið að hafa hemil
á slíkum stjómlausum vagni, bremsulausum og á mikilli ferð.
Eitt það erfiðasta sem við kann að verða að eiga, er það ef
nauðsynlegt verður að fá fólk til þess að fóma áunnum þæg-
indum, sem bifreiðaeignin hefur skapað því. Hætt er við að
eitthvað annað yrði að koma í staðinn, áður en slík breyting
næði í gegn.
Fámennisþjóðfélag okkar fslendinga fer sennilega æ meir
að heyra til kosta en galla, hvað slíka hluti varðar, þó reyndar
ýmsar aðrar afleiðingar mikillar bílaeignar og umferðaröng-
Framhald bls. 135
120 Heima er bezt