Heima er bezt - 01.11.2000, Qupperneq 29

Víkingaskipið íslendingur búið til brottferðar í bátahöfninni í Búðardal.
Mynd: G.L. Asg. 2000.
Freydís
Sú sögupersóna fornsagnanna, sem
er augljósastur íklæðningur skrásetj-
arans, er Freydís Eiríksdóttir, hálf-
systir Leifs og þeirra sona Þjóðhild-
ar. Hún er sögð búa á Görðum, öóru
hinu mesta stórbýli á Grænlandi. Er
það til sanninda um konu þessa, upp-
runa hennar og veruleika.
Freydís er það illmenni í Græn-
lendinga- og Eiríkssögu að ókunnugt
er ella um slíkt flagð í íslendinga
sögum. Á hún að hafa verið heiðin
eins og Eiríkur faðir hennar, en afar
ósennilegt er, að hálfbræður þessa
morðkvendis hefði árætt að hafa
hana með í Vínlandssiglingu.
Við uppgröft og aðra rannsókn
hefur margt komið fram, sem styrkir
sannleiksgildi hinna fornu sagna, en
Freydís, framhjáhalds — eða ungs-
mannsbarn Eiríks rauða, er furðu ljós
skáldskapur, uppspuni. Hún var
heiðin og laus við áhrifavald Þjóð-
hildar, en sögð hryðjuverkamaður og
manndrápari, svo að með ólíkindum
er. Til þess að sagan um Freydísi
verði líklegri, er hún látin vera hús-
freyja á Görðum, öðru fegursta ábýli
í Eystribyggð. Undirstrikun orðanna
er, að Þjóðhildur kirkjuhaldari í
Brattahlíð byggði ekki framar eina
sæng með Eiríki, þegar hann tók
kristni eigi jafnsnemma.
Hafi Freydís Eiríksdóttir verið til
og unnið slík óhæfuverk vestanhafs,
Tilgátugerð skála Þjóðhildar og Ei-
ríks við Stóra- Vatnshorn í Haukadal.
Var skálinn byggður innan á liðnu
sumri og vígður með viðhöfn 13.
ágúst.
Mynd: Á.S.
eru ekki líkindi, að hún fengi vildar-
setrið á Görðum, en Þorsteinn, arf-
borinn, hrektist norður að Sandnesi í
Vestribyggð. Jarðir urðu að vera vel
landrýmis, vegna fjölda sauðfjár og
nær engra slægna, en móskaflar
hættusamir fjörubeit. Merkur höf-
undur í Noregi segir, að sú ofdirfð
auðhyggjunnar að búa á Grænlandi
stóru innfjarðarsauðbúi, eins og í
Noregi og á íslandi, kæmi íslenzka
samfélaginu þar í koll. Aðeins væri
þar vestra lífvænt á annnesjum og í
eyjum. Kjötfallið ekki af sauðum og
geitum, þar af síður nautum, heldur
væri selurinn lang helzti kjötmatur
mannfólksins, veiddur í látrum með
skutlinum harpún og í höggnum önd-
unaropum á lagnaðarísnum. Rost-
ungur örðugri og hættulegri viður-
eignar, stundum bjarndýr, en inn til
landsins hreinar og sauðnautin, sem
voru í miklum flokkum á Austur-
ströndinni og í Óbyggðinni s.n.,
einkum á tíma Sarqaq og Dorset-
fólksins. Voru þeir menn fótfráir og
Ný-Eskimóar allt að einu, þótt stuttir
væri (og séu) til hnésins.
Frumbyggjarnir hurfu
Eftir íýrsta hlýviðrisskeiðið, sem
unnt er að tímasetja með borkjörnum
úr Grænlandsjökli, innlandsísnum,
hurfu s.n. Sarqaq-menn af Græn-
landi. Ekki sporlaust, því að vegs-
ummerki hafa fundizt, fullsannanleg,
jafnvel nyrzt á austurströnd
hins hrjóstruga lands, sem þá
var til muna meira íslaust land
og einhver gróður. Þeirra slóð
er unnt að fylgja suður fyrir
Hvarf og norður með vestur-
ströndinni óravídd norðuráttar,
unz komust á ísum, bátlaust
steinaldarfólk, til gamla
heimalandsins og frænda sinna
í Norður-Kanada.
Löngu síðar hlánaði. Þá kom
Dorsetfólkið frá Northwest-
Territories, allt frá Alaska, til
Norður-Grænlands. Sömu leið norð-
austan, leituðu sólaráttar hlýrri bú-
seturskilyrða og ætis. Voru þeir bet-
ur í stakk búnir og ekki steinaldar-
menn, en höfðu áunnið sér ýmsa
tækni og gátu nýtt rekavið og skinn.
Einnig þeir leituðu smám saman suð-
ur Austurströndina, fyrir Hvarf og
munu hafa verið lengi þar, sem síðar
hét Vestribyggð, en sumarísar meiri
við Eystribyggð.
Svo komu frændur beggja, býsna
líkrar gerðar til lífs og sálar, en
blandaðri Indíánum í Norður-Amer-
iku. Þeir eru nefndir Ný-Eskimóar
til aðgreiningar frá hinum fyrri Eski-
móum á Grænlandi. Komu þeir til
Thule-héraðsins, sem þá hét þegar,
um 1350, en fóru ekki austur um,
enda köld veðrátta og kólnaði æ
meir. Voru fyrst við Baffinsflóann,
langt norðan Diskóeyjar. Víst þykir,
að þeir færi hraðfari í leit að auðum
Heima er bezt 421