Æskan - 01.09.1969, Side 3

það er kunnara en frá þurfi að segja, hve
samgöngur eiga ríkan þátt í lífi manna,
störfum og allri afkomu. Þetta finna auðvit-
að þeir betur, sem við samgönguerfiðleika
búa, en hinir, sem I þéttbýli eru, og geta
valið um greiðar leiðir til allra átta. Ekki
verður ranglega á neinn hallað, þótt full-
yrt sé, að flugið hafi fært okkur stærstan
skerf í samgöngubótum síðastliðinna ára-
tuga. Og sé um þessi mál hugsað, hlýtur
hverjum og einum að verða Ijóst, hve
geysileg bylting hefur á orðið í samgöngu-
málum hér á íslandi og reyndar um heim
allan, ef undan eru skildir einstakir hlutar,
sem af landfræðilegum eða stjórnmálaleg-
um ástæðum hafa orðið afskiptir. Á þessu
ári eru einmitt liðin 50 ár, síðan flugvél
hófst til flugs á íslandi í fyrsta sinn.
Heimsstyrjöldin 1914—1918 færði stríðs-
Þjóðunum ólýsanlegar þjáningar, og hún
kollvarpaði hugmyndum ýmissa mætra
karla og kvenna, sem talið höfðu öld friðar
upprunna meðal manna. Tímabilið áður
hafði reyndar, miðað við söguna, verið til-
fölulega friðsamlegt. Þrátt fyrir ógnir og
Þjáningar hildarleiksins mikla urðu á þessu
h'mabili margar og merkilegar framfarir I
tæknimálum. Flugvélin var meðal þess,
sem kannski tók hvað mestum stökkbreyt-
ingum. í upphafi ófriðarins voru flugvélar
mjöf ófullkomnar og hreyflar næsta óör-
uggir. Það er oft sagt, að þótt engir pen-
ingar séu til á íriðartímum til rannsókna og
endurbóta á hlutum til friðsamlegra nota,
Þá opnist allar flóðgáttir fjármagns, um leið
°g fyrsta skotinu hafi verið hleypt af. Stríðs-
aðilar sáu fljótlega, að flugvélin, sem í
fyrstu var eingöngu notuð til njósna um at-
hafnir óvinanna, gat orðið hættulegt vopn,
er fram liðu stundir. í stríðslok áttu stríðs-
aðilar stórar sveitir flugvéla og þjálfaðra
flugmanna, og enn í dag lifa á vörum
manna nöfn; margra þeirra, sem flugu
þessum frumstæðu flugvélum til árása á
óvinina á landi eða léku listir sínar í loft-
bardögu/n og guldu enda margir þá frægð
með lífinu.
Á áliðinni fyrri heimsstyrjöld var nokkuð
um það rætt, hvern þátt flugvélar gætu átt
í bættum samgöngum. Framtakssamir
menn á íslandi eygðu þarna möguleika til
samgöngubóta í okkar fátæka og þá vega-
snauða landi. Þeir hófust handa, og stofn-
dagur Flugfélags íslands hins fyrsta telst
22. marz 1919. Félagið hófst þegar handa
um öflun flugvélar og ráðningu flugliða, og
brátt varð Ijóst, að flugvél mundi félagið
hafa til umráða síðsumars. Sem að líkum
lætur þóttu þetta mikil tíðindi hér á landi,
og voru menn ekki á einu máli um gagn-
semi eða framtíðarmöguleika fyrirtækisins.
Þegar að lokinni heimsstyrjöld höfðu flug-
ferðir hafizt með farþega og póst í Evrópu.
Stríðflugvélunum var breytt í farþegaflug-
vélar, og Fokker-verksmiðjurnar i Hollandi
og fleiri hófu smiði sérstakra farþegaflug-
véla. Þá kom strax í Ijós, að eðlis síns
vegna vgr flugvélin óháðari landamærum
og leiðum en önnur samgöngutæki. Um far-
þegaflutninga I lofti og flug yrði að setja
alveg sérstakar reglur.
Það var miðsumars árið 1919, að fyrsti
vísir að Alþjóðasambandi flugfélaga, IATA,
var stofnaður í Haag I Hollandi. En vleiri
stórviðburðir gerðust þetta sögulega sumar.
Hinn 15. júní berst sú frétt út um heim, að
tveir brezkir ofurhugar hafi flogið frá Ný-
fundnalandi til írlands á 15 klukkustundum
og 57 mínútum. Þarna voru þeir Alcock og
Brown á ferðinni og rituðu með þessu
frækilega flugi nöfn sín óafmáanlega á
spjöld sögunnar. En hvað okkur (slendinga
áhrærir, er 3. september 1919 sögulegur
dagur. Þá hóf Faber flugstjóri hina litlu
Avro flugvél Flugfélagsins á loft í fyrsta
sinn. Eitt dagblaðanna sagði: „Kvöldstund-
in 3. september 1919 mun lengi verða
mörgum minnisstæð. Fólkið var í einhverri
alveg nýrri stemning, er það horfði upp í
himinblámann og sá nýjasta galdraverk nú-
tímans svífa loftsins vegu laugað geislum
sólarinnar, sem ekki náðu lengur til þeirra,
er niðri voru.“
Örlög Flugfélags íslands hins fyrsta urðu
þau, að félagið varð gjaldþrota eftir tveggja
sumra flug og flugvélin var seld úr landi.
Árið 1928 er aftur hafizt handa. Flugfélag
islands, annað í röðinni, var stofnað, og
rak það hér innanlandsflug í 4 ár. Óhöpp
og heimskreppan mikla urðu því að grandi.
Það er því kannski að vonum, að menn
væru varkárir og ófúsir að leggja út í
stofnun nýs flugfélags árið 1937. Samt fór
svo, að nokkrir menn fundust, sem höfðu
framsýni og áræði og er sú saga kunn. í dag
Fyrsta flugvélin á íslandi var litil íþróttavél, ,,Avro“, er hafði
110 hestafla hreyfil og gat tekið tvo farþega og benzín til
Þhggja stunda flugs. Þann 3. september árið 1919 tók flugvél
Þessi sig á loft í Reykjavík, og þar með hófst fyrsta flugferð hér
Á landi. Flugmaður var brezkur kapteinn, Cecil Faber að nafni.