Æskan - 01.05.1988, Blaðsíða 39

er r?^e8ar líkingar eru leystar og unnt
a vinna úr æ fleiri milljónum talna.
u skamms tíma hefur ágæti þessara
Ve ratækja verið margrómað einkum
er8rUl t>ess hve mikill tímasparnaður
t,r^notkun þeirra. Nokkrar sekúnd-
íek'ó nU leVsa verkefni sem hefði
þes* mar®ar vlkur með gamla laginu. í
st6SU hefur sannarlega verið fólgin
r °stleg breyting og geysileg hag-
lng. En vísindamenn hafa nú séð að
annað
°g meira er í vændum. Sannköll-
uð k .
á n ^ tln®1 vísindalegum aðferðum er
en æSta leltl vegna Þess hve tölvurnar
^otrúlega skjótvirkar.
að 1Slnclunum - hinni vísindalegu leit
, nýrri þekkingu - hefur verið skipt í
t-ns konar aðferðir, þ.e.a.s. kenn-
set-ar’ Sfeiningu og tilraunir. Menn
fvr)aKfratn kenningar um eðli náttúru-
" °æra, með greiningunni athuga
in n gaumgæfilega vísindalegar mæl-
fvr' k°8 alyktanir um samhengi
jj^ba^ranna og með tilraunum og at-
Sunum safna menn upplýsingum
ane ýntsum hætti, t.d. með því að ein-
staf fyrlrbærin> sem menn bafa sér-
an áhuga á, í tilrauninni.
str ,a’ Þetta er sjálfsagt dálítið
ósk v fyrlr ýbkur og kannski alveg
fa 1 ,anlegt enn sem komið er. Mér
0r><nst samt ástæða til að fara nokkrum
ris Um um eðli vísindanna af því að
ferg olva nútímans bætir við einni að-
er 1 vísindunum. V egna þess hve hún
anStervirk er unnt að gera tilraunir og
ir f 'ns samanburð á borð við tilraun-
stórum tilraunastofum.
Tilra
un í risatölvu
^a er komið að þessari skrítnu
þiin 'Sem fyl®lr visindnþ^ttinutu en
tölv "Ulr niðurstöðu tilraunar í risa-
er k VestUr í Bandaríkjunum. Myndin
ekki stækkuð mynd af fjórum
a^ uýrshausum eins og margir kynnu
SniStla við fyrstu sýn! í þessari rann-
loftn Var verið að kanna hvað gerðist í
þri 1 ef gasbólu -sem væri um það bil
SVar sinnum þéttari en loftið - yrði
hljóð 1Un 1 loft1^ meb Þreföldum hraða
venetta er tilraun sem erfitt er að gera í
v )ulegum tilraunastofum en tölvan
f$r LUr elns konar tilraunastofa. Hún
þei f>Usunciii' talna til úrvinnslu, veltir
C,Vlð á allar hliðar samkvæmt eðlis-
gast llegum lögmálum um hreyfingu
tilrae8Uncia á miklum hraða. Margar
ntr eru gerðar á örskammri
Tölvumyndin lýsir
svipaöri tilraun
og þeirri
sem lýst er
i greininni.
stundu. Unnt er að stækka og minnka
línurit og myndir sem tölvuteiknar
draga í einum grænum. Þá er hægt að
smella inn litum til glöggvunar svo að
línurnar komi enn betur í ljós - og þar
fram eftir götunum. Sannkallaður
undraheimur opnast. Vísindamennirn-
ir uppgötva ný fyrirbæri og öðlast
skilning á gömlum.
Á myndinni eru með öðrum orðum
sýndir ferns konar drættir sem ein-
kenna hreyfingu gastegunda. Fullflók-
ið yrði að lýsa þeim hér en myndin
birtist í bandarísku eðlisfræðiriti síð-
astliðinn vetur. Fyrir forvitna nefni ég
þó rétt aðeins hvaða fjórir eðlisdrættir
birtast á myndinni en henni er skipt í
fernt (fjóra hluta). Þetta eru sem sé
fjórar mismunandi „myndir“ af hvirfli
sem hefur myndast við högg - árekstur
tveggja gastegunda: lofts og gasbólu á
ógnarhraða.
Litla myndin að neðan til vinstri er
„þéttleiki“ en að neðan til hægri er
„sundurleitni hraðans“. Að ofan til
vinstri er „óreiðustig“ en til hægri er
„hvirfilhreyfing“. Þetta eru hugtök
sem sum ykkar læra um seinna.
Að síðustu skal þess getið að tölvu-
tilraunir eru gerðar æ oftar í fleiri
greinum en eðlisfræði, svo sem efna-
fræði, líffræði, stjörnufræði, veður- og
haffræði.
★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★
Nú hef ég nefnt ýmsa hluti um nýj-
ustu tækni og vísindi en það er auðvitað
heillavænlegra að byrja á byrjuninni ef
menn vilja kynnast hlutunum að gagni.
Ég ætla því í lokin að benda ykkur,
lesendum Æskunnar, á skemmtilega
bók um tölvur fyrir byrjendur. Hún
heitir „Tölvur“ og var gefin út árið
1983. Útgefandi var bókaútgáfan Örn
og Örlygur en Páll Theódórsson eðlis-
fræðingur þýddi bókina úr ensku. Hún
er mjög skýr, með stuttum köflum og
málsgreinum. Ótal skýringarmyndir í
litum eru í henni. Kannski er þessi bók
til í næsta bókasafni við ykkur.
Góða skemmtun!