Í uppnámi - 25.04.1902, Blaðsíða 42

32
Úr skákríki voru.
Hra. Ingvab. Guðmundsson á Sveinagörðum ritar oss 2. febrúar síðastlið.
á þessa leið: “Það getur ekki heitið annað en að skáktaflið sé hér ungt í -*■
aldri, því 1846 fluttist það út hingað með prestinum síra Jóni Noiuimann
og þekkti þá enginn hér til skákar að minnsta kosti um langt tímabil, því
afi minn, sem var um sjötugt, þegar eg var unglingur, sagði, að hann
laefði ekki heyrt nefnt skáktafl í sínu ungdæmi. Faðir minn lærði að tefla
af síra Jóni ásamt Guðjóni bróður sínum og kunnu engir að tefla nema
þeir i þau 3 ár, sem síra Jón dvaldi hér. Jafnframt skal þess getið, að
hann átti skákbók, sem við höfðum úr okkar skákreglur og voru þær
þannig útaf brugðnar við það, sem stendur i litla skákbæklingnum, að
þegar peði var komið upp, mátti eigi kjósa annan mann en þann, sem á
reitnum hefur staðið, og þó ekki nema maður sá væri fallinn, en þegar peð
komst á kongsreit, þá kallaðist það lalli og var ódræpur fyrir öllu nema
konginum einum; að drepa í framlijáhlaupi þekktist ekki. Strax i æsku
lærðum við bræðurnir að tefla af föður okkar og bjuggum við okkur til
taflómyndir, sem nægðu þó til þess, að við gátum æft okkur, og þannig
útbreiddist það á eyjunni, að við kenndum það öðrum drengjum, þvi fátt
var þá um skemmtun hér nema íslenzka spilið alkort. Frá því fyrsta hefur
litið verið tíðkuð hér valdskák og kunna engir hana hér nema eg og J
Sæmundue Jónatansson og synir minir.” Með bréfi þessu fylgdu nokkrar
uppskrifaðar valdskákir, sem bréíritarinn hefur teflt nýlega, og er þeirra
getið hér síðar. Þessi frásögn Ingvars bendir auðsjáanlega á það, að
skáktafl hefur um tima legið alveg i dái i Grimsey og eyjarskeggjar verið
búnir að gleyma því, en svo hefur síra Jón endurvakið það. Þessa eru
mörg dæmi með töfl og spil, þau eru um langa tíð höfð i mestu hávegum,
en leggjast svo smámsaman niður og hverfa ef til vill með öllu, en svo
einhvern góðan veðurdag risa þau upp á ný að gefnu tækifæri eins og
fuglinn Fönix af ösku sinni og þá opt með enn meira fjöri en áður. -Vér
skulum tilfæra eitt dæmi þess, hve töfl geta lagzt niður á skömmum tíma.
Fyrir nokkrum árum tefldu landar vorir i Kaupmannahöfn mjög mikið
kotru, svo að varla þótti sá maður með mönnum, er kunni ekki að tefla
hana. Nú heyrist þar aldrei kotra nefnd, hvað þá heldur að hún sé tefld,
skáktaflið hefur algjörlega útrýmt henni. — Sá maður, sem endurlifgaði
skáktafl í Grímsey, var síra Jón Jónsson kallaður Noeðmann. Hann vigðist
1846 til Miðgarða i Grimsey, en fékk Barð i Fljótum 1849 og hélt því
brauði til dauðadags; hann drukknaði í ós úr Hópsvatni 15. marz 1877,
57 ára gamall; hann var að allra dómi mesti gáfu- og menntamaður,
skáldmæltur og — eptir því sem Ingvar segir góður taflmaður. En það
væri fróðlegt að vita, hvaða bók um skák það var, sem hann átti og
Ingvar talar um; það getur varla hafa verið nein útlend skákbók; ef til
vill hefur það verið íslenzkt skákhandrit.