Heimir - 01.04.1910, Page 17

H E I M I R
185
felur í sér ciningu hennar. Þó er þah fyrst á síöari hluta síöustu
aldar aö mónísminn veröur aö heimspekisStefnu.
Aöal-markmiö mónísmans er aö finna einingu í tilverunni.
Og ilestir, sem nú nefna sig mónista leitast viö aö finna tilveru-
eininguna meö rannsóknaraðferöinni, nefnilega aö byggja á-
lyktanirnar á sannreyndum. Samkvæmt eftirtekt hinnar almennu
skynsemi er tilveran óendanlega skift. En þó er engin skifting
eins gagngerö frá sjónarmiöi hinnar almennu skynsemi og
skiftingin á milli sálar og líkama. Margskonar kenningar um
alheimstvenningu (dualistnus) hafa veriö bygðar á henui. Món-
istarnir sýna fram á, meö aöstoö sálarfræöinnar, aö skiftingin á
milli sálar og líkama sé alls ekki eins gagngerö og hin almenna
skynsemi ályktar. Sambandiö, sem er þar á milli, er meö
öllu óskiljanlegt, ef um tvent meö algerlega ólíku eöli er aÖ
ræöa. Alt þaö sem fram fer í sálarlífinu er samfara hre\'fingum
og sveiiluin í heilanum og taugakerfinu, og, aö því er viröist,
undir þeim komiö. Ef sálin er eitthvaö annaö en líkaminn, j>á
getur hún ekki verið sömu lögutn háö og hann. Ennfremur
sannar kraftayiöhaldslögmálið, sem nú er viötekiö í vísindunum,
aö hver líkamleg lireyfing veröur aö orsakást af líkamlegum
krafti. Þaö gerir yfirráð ailra krafta, sem eru annars eölis, yfir
nokkrum hluta hinnar líkamlegu starfsemi, alveg ómöguleg. A
sama hátt yröi alt þaö sein fram fer í sálarlífinu aö hafa orsök
af sinni eigin tegund, ef þaö væii annars eölis en starfsemi heil-
ans og taugakerfisins. Eina útskýringin, sein er í samræmi viö
sannreyndir sálarfræðinnar, er aö sál og líkami sé tvö mismun-
andi útlit sama virkileikans; eöa eins og danski heimspekingiir-
inn, prófessor Harald Höffding keinst einhverstaðar aö oröi :
“þau eru þaö sama sagt á tveimur málum.” Þannig reyna
mónistarnir aö brúa djúpiö, sem viröist vera á milli hins sálar-
lega og hins líkamlega. Skiftingin á sér staö aöeins í skynjun
vorri; ef vér gætum séö dýpra en hún leyfir, þá mundum vér
komast aö raun uin, að undir niöri er einingu aö finna.
Eölisfræöingarnir og efnafræöingarnir fást viö útskýringu
kraftarins og efnisins. 1 báöum þessum fræöigreinum er leit-
ast viö aö finna í hinni óendanlegu sundurgreiningu nokkur