Heimir - 01.04.1910, Page 19

H E I M I R
187
alheimuiinn veröi aö skoðast sem ein sjálfsköpuö heild, sem á
einhvern hátt innibindur í sér allar orsakir og afleiöingar.
A milli hinnar lífrænu og ólífrænu náttúru er djúp, sem
ýmsir hafa ætlaö aö skifti tilverunni í tvent. Ef mónísminn er
réttur, þá veröa þessir tveir hlutar að vera sameinaöir á einhvern
hátt. Lífið veröur aö vera til í hinni ólífrænu náttúru líka, á
einhverju örlágu stigi. Vitaskuld er hér aöeins um tilgátur að
ræöa, en tilgátur eru ekki aðeins leyfilegar heldur óhjákvæmi-
legar.
Eins og bent hefir veriö á, er rnónísminn ekki ein sérstök
heimsskoðun. Mónístarnir sjálfir geta gert, og gera sér afar
ólíka grein fyrir tilverunni. I raun og veru eru allir mónistar,
sem enda hugleiðingar sínar um alheiininn ineö þeirri tilgátu,
aö hann sé cining, skiftingín og margbreytnin sé mannlegri
skynjun samfara en ekki samgróin eöli tilverunnar frá rótum.
Mónísminn, eins og hann er aö finna hjá nútíöar heim-
spekingum er vanalega, af þeirri tégund, sem nefnd er samrunn-
inn (concrete) mónísmi. Samkvæmt honumerefni, sál, kraftur
og hvaö annaö jafn virkilegt, ogrennur dö síöustu saman íheild,
sem í sjálfu sér er óþekkjanlég.
Vísindamenn, líkt og þjóðverjinn Haeckel, leggja oft mesta
áherzluna á hið efnislega, aftur á móti eru aörir til, sem draga
aörar hliðar, sál eða kraft meira fram. Samt sem áöur getur
nafnið tilheyrt öllum, sem trúa á eitt eöli alheimsins.
G. Á.
SPURNING
Eg var staddur hérna um daginn út í Central Park með
einum góökunningja mínum. Þessi kunningi rninn er sítalandi
um pólitik, skáldskap og félagsfræði. Hann liefir besta traust
á sjálfum sér og dómar hans eru kveönir upp með jafn mikilli
vissu um aöþeirséu ré.ttir, eins og hann væri George L3randes,eöa
einhver hans líki. Hann er í áliti í “flokknum” og hefir komist
svo hátt aö gegna allmikilsverðu starfi fj'rir stjórnina. I þetta