Nýjar kvöldvökur - 01.04.1908, Blaðsíða 23

BÓKMENTIR
95
Bókmentir.
Þegar útlendir fræðimenn — og þegar um
þá er að ræða, er tæplega öðrum en Þjóð-
verjum til að dreifa — hafa ritað um bók-
mentir vorar hinar nýju, hafa þeir allir rekið
augun í það, hvað mikið er til af Ijóðakveð-
skap á voru landi, en tiltölulega lítið af öðr-
um skáldskap. Retta er aldrei nema satt. Fram
að 1872 áttum við ekki á voru máli nema
eina einustu »nóvellu« «Pilt og stúlku,« og
enn þann dag í dag varla annað af söguljóð-
um en Örvar-Odds-drápu Gröndals, þvíað varla
verður talin Guðrún Ósvífsdóttir eftir Brynjólf
Jónsson, því að hún er ekkert annað en rímur
með öðrum bragarhætti. Eftir það að Bjarni og
Jónas veittu straumum rómantíska skáldskap-
arins inn á bókmentavöll íslendinga, og steyptu
upp í Ijóð tilfinningar sínar og hugðarmál,
með þeirri andagift og þeirri snild, sem ekki verð-
ur við jafnast, þegar tímans og afstöðunnar
er gætt; þá fóru Iíka fleiri af stað. Pá reis
hin glæsilega skáldaöld íslendinga; þá báru
beir .uppi fána listarinnar, hver öðrum sam-
hliða, Benedikt Gröndal, Jón Thoroddsen, Gísli
^rynjólfsson, Stgr. Thorsteinsson og svo síðar
Matthías Jochumsson og Kristján Jónsson. All-
lr þessir teljast til hinnar eldri stefnu, til hins
rómantiska skóla; allir hafa þeir verið skáld
s>nna tilfinniuga og síns innra lífs; lmgsjónir
b*r og lífsskoðanir, sem fyrir þeim hafa vak-
að, hafa streymt fram í ljóðum þeirra, og kvæð-
ln þeirra opna að minsta kosti eina stóra hlið
af þeirra innra manni fyrir oss, skapbrigði þeirra
andagift; að minsta kosti þegar lengra líð-
Ur frá, og bókmentasagan er ein búin að taka við
beim, lærum vér að skilja þá til fulls. Rang-
a^ til verða dómar vorir um þá meiraeða minna
s*eggjudómar, í hverja áttina sem litið er.
Eg hefi af ásettu ráði slept einu af skáld-
Urn þeim, er eiga rót sína að rekja til fyrra
hluta aldarinnar, og stafar það af því, að hann
er öllum hinum ólíkur; það er dr. Grímur
°msen. Hann var lengi ytra, sem kunnugt
er, og gaf sig þar mjög við heimspeki og
fegurðarvísindum, auk margs annars. Lítið
sást þá af kvæðum eftir hann, að eins einstök
smákvæði í Fjölni og Nýjum félagsritum; þótti
það alt einkennilegt og sérstaks eðlis, en fáu
af því var samt gaumur gefinn, nema hinum
ágætu eftirmælum hans eftir Jónas Hallgríms-
son, og flestir kannast við, og byrja svo: "Pú
sem áður foldar fljóð» o, s. frv. Einstöku
kvæði komu svo síðar í blöðum og tímaritum,
og var þá farið að taka betur eftir þeim. Ar-
ið 1880 lét hann svo prenta kvæðasafn eitt
lítið á tæpurn 5 örkum. Var því fyrst tekið
fremur fálega; það var eins og menn skildu
ekki almennilega það sem þar var boðið fram.
Tveir íslenzkir fræðimenn, báðir vel stílfærir,
og báðir álitnir smekkmenn á kveðskap og
báðir skáld, veittust að kverinu með slíkum
skömmum og gauragangi, er vottaði, að ann-
að hvort hafði hvorugur nokkurt vit á hvað
hann var að segja, eða þá að þeir áttu sín í að
hefna. Og það var líka svo. Rað voru þeirjón
Ólafsson og mag. Eiríkur Magnússon í Cain-
brigde. Annar þeirra var pólitískur mótstöðu-
maður hans á þingi, en fyrir hinum hafði hann
felt harðan dóin um lélega útleggingu, sem
hann hafði gert á íslenzku yfir «Storm» Shak-
speres. En smátt og smátt fóru augu Iands-
manna að opnast fyrir því, að mikið var gott
og einkennilegt í kvæðum þessum; ritdómarn-
ir gleymdust alveg, en kvæðin festu rætur með-
al Iandsmanna, hægt og hægt. Arið 1895 kom
út annað safnið, miklustærra.bæði frumkveðiðog
aukþess þýðingar margar.úröðrum málum, mest
forngrísku. Priðjasafnið varsvoaðsíðustugefið út
að honum látnum. F*að er endurprentun á hinu
fyrsta kvæðasafni hans, með allmiklum viðaukum,
er prentað hafði verið íblöðum, og fundist í fór-
um hans, og svo sérstök söguljóð, er nefnast
Rimur af Búa Andríðssyni og Fríði Dofra-
dóttur, þó að það sé ekki í neinu rímnasniði.
Ef rita skyldi ítarlega um Grím Thomsen
og ritstörf hans, þyrfti það að vera langt mál,
og meira en það, sem Kvöldvökurnar gcta í
té látið. En eigi þarf mikinn kunnugleika á