Nýjar kvöldvökur - 01.01.1936, Page 51

Steindór Steindórsson frá Hlöðum:
Nytjajurtir.
(Framhald).
Smíðaviður og korkur.
Ein hin mestu og mikilvægustu not, er
vér höfum af jurtaríkinu er smíðaviður-
mn. Varla er reist svo lélegt hús eða
hreysi, að ekki séu í því einhverjir viðir.
Að vísu hafa einstöku þjóðir í trásnauð-
löndum komizt upp á að reisa kofa
sma án viðar, en þær eru fáar og smá-
ar. Þá má nefna öll þau húsgögn, er vér
daglega notum, svo sem borð, stóla, skápa
°g hvað þau öll heita, auk ótal smááhalda
°g íláta úr við, er hið daglega líf krefst.
Eí lýsa ætti öllum þeim viðartegundum,
sem mannkynið notar, yrði það langt
mal, svo margar eru þær og fjölbreyttar.
Hér verður aðeins stuttlega getið þeirra
viðartegunda, er vér heyrum oftast
hefndar norður hér, og mest eru notaðar
hérlendis og í nágrannalöndum vorum,
enda vaxa flestar þeirra um norðanverða
Evrópu. Aðeins sárfárra trjáa úr öðrum
heirnsálfum verður hér getið.
Eyrst skal á geta barrviðanna.
Þeiv teljast til plöntufylkingar, sem
herfrævingar nefnast. Fylking sú er
h'n næstæðsta í plönturíkinu. Hún hefur lif-
að hér á jörðu um langan aldur, og var
um eitt skeið rikjandi plöntufylking, en
Varð síðan að þoka úr sessi fyrir d u 1-
1 æ v i n g u m, sem nú eru allra
Plantna æðstir. Þær tegundir barrviða,
Sem mest eru notaðar til smíða eru
^auðgreni og skógfura.
Rauðgreni (Picea excelsa) er all-
stóivaxið tré með keilulaga krónu. Það
vex þétt og er skuggasælt. Rauðgreni-
skógurinn er því að jafnaði snauður af
öðrum jurtagróðri. Viður þess er léttur,
seigur og sveigjanlegur, er hann notaður
til húsasmíða, í símastaura og til papp-
írsgerðar ásamt mörgu öðru. Rauðgreni
vex einkum í norðlægum löndum, þannig
er það aðalskógartré Noregs. Margar
aðrar grenitegundir eru einnig notaðar
til smíða, þó að þessi sé merkust.
Skógfura (Pinus silvestris) er
annað merkasta barrtré, sem til smíða er
notað. Viður hennar er svipaður greni-
viðnum, en þó talinn hæfari til húsgagna
smíða, en annars notaður á svipaðan hátt.
Einnig er hún talin endingarbetri en
greni í jörðu og vatni. Skógfuran vex
eins og grenið einkum í norðlægum lönd-
um. Vex hún nokkuð í flestum löndum
Evrópu, en aðalvaxtarsvæði hennar er
í belti, er nær yfir Skandinavíu, Finnland,
Rússland og norðurhluta Asíu. Hún er
aðalskógartré Svíþjóðar. Þessar tvær
tegundir, sem nú eru nefndar, mynda, á-
samt allmörgum öðrum skyldum trjáteg-
undum barrskógana, sem liggja í belti yf-
ir norðanverð meginlönd jarðarinnar.
Eru barrskógarnir nyrstu samfelldu
skógasvæðin, en fyrir norðan þá taka við
auðnir og freðmýrar heimskautaland-
anna. Einkenni barrtrjánna er, að blöð
þeirra líkjast nálum og eru sígræn og
stinn. Lerkitrén fella þó blöð sín á
haustin. Úr mörgum þeirra fæst nytja-
viður. Líklegt er að rækta megi ýmsa
barviði til nytja hér á landi. Hinn eini
barrviður, er vex hér villtur, er e i n i r.