Nýjar kvöldvökur - 01.07.1941, Síða 5

N. Kv.
DAVÍÐ STEFÁNSSON FRÁ FAGRASKÓGI
99
menntanna og af fáum talinn meira en
annars flokks höfundur. Vinsældir Davíðs
Stefánssonar og lesendafjöldi, verða því
ekki talin fullgild sönnun fyrir ágæti hans
sem skálds. Engu að síður felur þetta at-
riði þó í sér eftirtektarverða staðreynd:
Aðdáendur Davíðs Stefánssonar virðast
ekki veljast úr einni stétt þjóðfélagsins
frekar en annarri. Ljóð Davíðs Stefáns-
sonar eru jafn dáð í hópi hinna minnst
menntuðu og umkomulausustu, sem af
hinum hálærðu og bókvísu. Þetta er stað-
reynd, og í fljótu bragði virðist hún
furðuleg. Skýringin er þó raunar ofur
einföld, og hún er sú, að Davíð Stefáns-
son er bæði skáld vitsmunanna og til-
finninganna, — skáld heilans og hjartans,
ef svo mætti segja. Hver einasta lína í
bókum hans ber með sér svipmót þessara
tveggja eiginleika, og þeir eru saman-
stungnir svo haglega, að hvergi kennir
misræmis, — að hvergi rýrir annarr áhrif
hins eða gildi. Það er á fárra færi að
yrkja svo, en Davíð Stefánssyni mistekst
það hvergi, og það er af því, að hann er
jafn mikill listamaður og hann er mikið
skáld. Hann klæðir boðskap sinn, speki og
tilfinningar í léttan, ljósan búning. oft
sniðinn í líkingu við hinn gamla, sígilda
þjóðbúning íslenzkra víkivaka og alþýðu-
kvæða. Um leið og lesandinn nýtur þess
ferska og frumlega í þessum skáldskap,
finnst honum sem gamalkunn lög ómi bak
við hvert orð. Þetta veldur því, að lesand-
anum finnst hann aldrei standa and-
spænis einhverju framandi og óviðkom-
andi, honum kemur allt þetta við, það
snertir hann allt, það er verið að tala til
hans sjálfs á máli, sem hann skilur. —
Ég vil tala dálítið nánar um þetta ein-
kenni á skáldskap Davíðs Stefánssonar,
þar sem sumir hafa misskilið þetta. Það
hefir valdið því, að sumir telja Davíð
Stefánsson aðeins ljóðrænan söngvara,
sem geri gælur við tilfinningar og draum-
óra, en komi hins vegar hvergi nærri hin-
um raunhæfu og aðkallandi úrlausnarefn-
um þjóðfélagsins, svo sem lífsbaráttu
fólksins og sókn þess í áttina til bættra
kjara. Þessi ályktun er alröng. Hér hefir
listform skáldsins villt mönnum sýn.
Það er einkum tvennt, sem því veldur,
að stórskáld eru stundum misskilin, eða
kannske öllu heldur, tefur fyrir réttum
skilningi á þeim. í fyrsta lagi getur mál
þess og form verið svo tyrfið, að almenn-
ingur hafi ekki þrek eða þolinmæði, til
þess að brjótast gegnum það og inn í
kjarnann á bak við, — að skáldið verði
aðeins skáld hinna lærðu og hinna gáfuð-
ustu; og í öðru lagi getur mál þess og
form verið svo ilmandi og svo áfengt, að
það freisti lesandann til þess að njóta þess
án fyrirhafnar, — að það freisti hans til
þess að nema staðar við yfirborðið og láta
berast með hinum kliðandi straumi hátta
og hrynjandi án sjálfráðrar viðleitni til
þess að kanna undirdjúpin. Slíkur er
skáldskapur Davíðs Stefánssonar. Það er
hægt að lesa ljóð hans og njóta þeirra í
ríkum mæli án fyrirhafnar. Það er hægt
að flýja þreyttur á náðir þeirra og fá hjá
þeim hvíld, en einungis með því að nema
staðar við ytri einkenni þeirra. Á bak við
glitrandi rósavef formsins býr hinn mikli
skáldskapur þessa margslungna lista-
manns. Þar tekur hver fjarvíddin við af
annarri, og heimur birtist bak við heim.
Hvarvetna finnast setningar, sem rúma
heila lífssögu, — örlög heillar æfi, ef til
vill heillar kynslóðar. Þess vegna hefir
Davíð Stefánsson einnig orðið skád hinna
vitru og hinna lærðu.
Ég vil nú leyfa mér að vitna í nokkur
kvæði skáldsins því til sönnunar, sem ég
hefi sagt hér að framan, — koma með
nokkur dæmi, sem sýna snilli þess í því
að segja mikið í fáum, einföldum orðum:
13*