Nýjar kvöldvökur - 01.07.1941, Síða 36

N. Kv.
Bókmenntir.
JÖRÐ. Mánaðarrit með myndum.
Ritstjóri: Björn O. Björnsson.
Nýlega hefir N.-Kv. borizt rit þetta,
allur fyrsti árgangurinn, sem út kom í
fyrra, og 1. h. annars árgangs, sem kom
út á þessu ári. Er þetta stærsta og fjöl-
breyttasta tímarit landsins. Má segja að
ritstjórinn hafi sett sér það markmið, að
láta rit sitt ræða um alla hluti milli him-
ns og jarðar, sem máli skipta. Eru í ritinu
greinar um landið okkar, um garðrækt,
um þjóðmenningu, um tónlist, um mynd-
list, um bókmenntir, um líkamsmenningu,
um útlönd, um stjórnmál, um leiklist, um
garðyrkju; ennfremur þjóðfélagslýsingar,
sögur, kvæði, skrítlur, bréfkaflar, ræður
o. fl. o. fl. Af höfundum, er skrifað hafa í
Jörð má nefna: Gunnar Gunnarsson
(skáld), Sigurð Nordal (prófessor), Guð-
mund Einarsson frá Miðdal, Tómas Guð-
mundsson (skáld), Sigfús Halldórs frá
Höfnum, Þorstein Jósefsson, Ragnar Ás-
geirsson, Jón Magnússon (skáld), Sigurð
Einarsson, Árna Pálsson (bókavörð), Guð-
brand Jónsson (prófessor), Bjarna Ás-
geirsson, Helga Hjörvar, Kristmann Guð-
mundsson, Svein Björnsson (ríkisstjóra),
séra Jakob Jónsson, Björgúlf Ólafsson,
Halldór Jónasson, Arnór Sigurjónsson og
marga fleiri ágæta menn. Þessi nöfn eru
næg trygging fyrir því, að Jörð flytji
læsilegt efni. Fjölda margar ágætar mynd-
ir prýða ritið, og ekki er ofsagt, þótt sagt
sé um Jörð, að hún sé glæsilegt tímarit.
Þ. M. J.
Oscar Clausen: Prestasögur II.
Akureyri 1941. Útg. Þorsteinn
M. Jónsson.
Þegar fyrra heftið af Prestasögum
Clausens kom út sætti það allmiklum
ákúrum vegna þess að margt var þar sagt
af því sem miður fór í fari söguhetjanna.
Þóttu þær sagnir yfirgnæfa, og féll eink-
um afkomendum prestanna miður. Þótt
þetta hafi haft við nokkur rök að styðj-
ast verður þó að gæta þess, að Prestasög-
ur þessar eru ekki samdar sem æfisögur
að undangenginni sögulegri rannsókn,
heldur eru þetta að miklu leyti sagnir,
sem oft liggja á landamærum þjóðsagna
og sannfræði.
Þetta nýútkomna II. hefti er með
nokkrum öðrum hætti en hið fyrra, sem
var smáþættir af rúmlega 20 prestum.
Hér eru einungis þrír þættir. Hinn fyrsti
og lengsti fjallar um Grímseyjarpresta
um nær tveggja alda skeið 1700—1900.
Að vísu er aðeins þeirra getið, sem ein-
hverjar sagnir fóru af. Af þáttum þessum
er ljóst, að ekki var Grímseyingum hald-
samt á prestum sínum. Mjög voru þeir og
misjafnir, sumir að vísu hinir mestu
merkismenn, en aðrir fremur af hinni lak-
ari tegund, enda fýsti fáa í útsker það.
Oft urðu stjórnarvöldin að „skikka“
presta til Grímseyjar, og má fara nærri
um hversu heppilegt hefir verið að neyða
menn þangað til prestskapar gegn vilja
sínum. Annars gefur þáttur þessi af
Grímseyjarprestum allskýra mynd af því,
hver eymdarkjör lærðum mönnum voru
búin hér á landi fyrrum, því að víða hefir
ástandið fyrir prestana. ekki verið glæsi-
legra en í Grímsey.
Annar þátturinn er um tvo presta í
Reykjadal í Árnessýslu á 18. öld. Mestur
hluti hans snýst þó um sérvitringinn séra
Þórð Jónsson, sem annars eru víða sagnir
af, en munu þarna einna flestar og fyllst-
ar á einum stað. Gamanblær er á flestum
sögum af séra Þórði, þótt alvara hvíli að