Nýjar kvöldvökur - 01.10.1946, Page 12

146
UTANFERÐ FYRIR 45 ÁRUM
N. Kv.
Þegar liér er komið sögu, hafði útflutn-
ingur lifandi fjár (sauða) til Bretlands átt
sér stað um tugi ára. Sumarið 1866 sömdu
Þingeyingar um, að í september það ár
kæmi fjárkaupaskip til Akureyrar frá Eng-
landi, og skyldu foændur þá vera þar fyrir
með sauði sína. Á tilsettum tíma voru fjár-
rekstrar tir austursveitum Þingeyjarsýslu
komnir inn í Ljósavatnsskarð, en þá var
skipið enn ekki komið, og voru þeir því
geymdir þar í 10 daga. En svo fór um þessi
fyrirhuguðu viðskipti, að skipið strandaði
við Skotland og kom aldrei hingað. Máttu
því foændur reka sauði sína heim aftur illa
hra'kta a.f illviðrum og fengu cngar skaða-
bætur.
Sama haust kom fjártökuskip til Austur-
landsins og flutti út 2000 fjár úr Suður-
Múlasýslu. Var það fyrsti útflutningur lif-
andi fjár úr landi hér. Ekki gaf hann góða
raun, og lá hann því niðri fram yfir 1870,
en úr því hefst hann á nýjan leik og fer vax-
andi.
Útflutningur lifandi fjár var upptekinn
vegna þess, að sauðl járafurðir voru þá í
afarlágu verði hjá kaupmönnum og kjöt í
mestu niðurlægingu á erlendum markaði,
enda meðferð á því hin versta, þar sem
slátrað var á „blóðvelli" á þeim tímum.
Árið 1876 kemur enskur fjárkaupmaður
til sögunnar sem útflytjandi sauða héðan og
heldur því áfram næstu ár. Hann hét Slim-
on, en fyrir fjárkaupum hans hér stóð ensk-
ur maður, Cockliill að nafni, en Gránufé-
lagið var milliliður um þessa sauðasölu. Um
1880 vildu Þingeyingar fá Slimon til að
senda skip og umboðsmenn hingað milli-
liðalaust til kaupa á sauðum, og óskuðu þeir
aðstoðar sýslunefndar í því máli. Hún af-
greiddi rnálið á þann hátt að fela bónda í
Mývatnssveit að semja við Slimon eða ein-
'hvern annan enskan kaupmann um fjár-
kaup hér á þenna hátt. Bóndi þessi var
Jakob Hálfdanarson. Hann kunni ekki eitt
orð í ensku. En þá hafði Benedikt á Auðn-
um numið allmikið í enskri tungu af sjálfs-
dáðum, þó að meira yrði síðar, og fékk
Jakob liann til þess að skrifa Slimon bréf á
ensku. Þetta bar þann árangur, að í septem-
foer næsta haust, 1881, kom fjárflutnings-
skip frá Slimon til Húsavíkur. Andvirði út-
flutningsfjárins nam 32 þús. kr. í gulli.
Hér verður ekki rakin saga sauðaútflutn-
ingsins. Aðeins skal þess getið, að um 30
ára skeið frá 1886 var danskur stórkaupmað-
ur, Louis Zöllner-í Newcastle, umboðsmað-
ur kaupfélaganna hér, keypti sauði að þeim
og seldi þeim vörur frá Bretlandi. í félagi
með honum í mörg ár vair íslenzkur. maður,
Jón Vídalín að nafni. Munu þeir hafa reynzt
íslendingum að rnörgu leyti vel í viðskipt-
um. Var útflutt fé um mörg ár aðalgjald-
eyrisvara foænda. En skrykkjótt nokkuð gekk
sá flutningur stundum, sem stafaði mest-
meonis af ófullkomnum útbúnaði flutn-
O
ingaskipanna, einkum þegar illa viðraði.
Skal nú sagt nokkuð frá einni slíkri för.
Eins og fyrr er að vikið, var ég ráðinn til
að fara með sauðaskipi frá Akureyri til Liv-
erpool haustið 1901. Fékk ég ókeypis ferð
og uppihald á leiðinni gegn því að vera
eftirlitsmanni sauðanna til aðstoðar.
Nii kom að þeim degi að skipið skyldi
leggja tir höfn með sauðafarminn. Skipið
var allstórt, danskt gufuskip og hét Hen-
gæst. Eg fór um borð síðla dags og hitti yfir-
mann sauðanna, danskan uppgjafaskip-
stjóra, er liét Lund. Hann liafði orðið að
láta af skipstjórn vegna sjóndepru og var
mér sagt, að honum hefði fallið það þungt.
Eg átti nú tal við Lund gamla. Hann sagði
mér, að ferðin til Liverpool væri áætluð 4
sólarhringar, ef allt gengi vel. Mér leizt
miður vel á útbúnaðinn. Flestir sauðanna
voru afgirtir í hólfum niðri í lestum, og
voru þrengslin svo mikil, að þeir gátu lítið
eða ekkert Ihreyft sig. Heygjöfinni átti að
strá yfir hryggina á þeim. Engin tök voru á