Eimreiðin - 01.01.1946, Síða 49

EIMREIÐIN
METNAÐUK OG GORGEIR
29
Hfa á metnaði og sjálfsáliti. Hálfgeggjaðir menn geta stundum
ímyndað cér, að þeir lifi á þessu, t. d. Sölvi Helgason, en vitan-
lega lifði hann eingöngu á því, sem aðrir gáfu honum. Þjóðir
geta þetta ekki. Fyrst verða þær til atldægis, glata allri virðingu
annarra þjóða, og síðar missa þær sjálfstæði sitt og tilverurétt.
Það er ómögulegt að lifa á monti og sjálfsáliti einu saman. Ein-
staka atgervismaður getur leyft sér það að vera óhóflega montinn
°g grobbinn, en ætíð verður það lýti. Og nær því undantekning-
arlaust eru mestu og beztu mennirnir algerlega lausir við mont
°g mikilmennskubrag. Sjálfsmat þeirra er þjálfað, og þeir vita
nákvæmlega hvaða sæti þeim ber í þingliúsi lífsins.
III.
Svo virðist, að ekki væri það fjarri lagi að athuga nokkuð,
hvernig ástatt mmii nú um sjálfsmat íslenzku þjóðarinnar, og
þá sérstaklega yngri kynslóðarinnar.
Það var ekki nema eðlilegt og óumflýjanlegt, að skaðleg van-
Wattarkennd og vonleysi lamaði þrek og sjálfsbjargarviðleitni
þjóðariimar á niðurlægingartímunum miklu, þegar verzlunar-
kúgun5 ótíð og eldsumbrot lögðust á eitt, ásamt hungurpestum
°g landfarsóttum, til að tortíma þjóðinni. Á slíkum tímum gat
varla verið um mikla bjartsýni að ræða né vonir um frelsi og
framfarir. Óskapleg vanmáttarkennd greip menn, allslausa, upp-
gefna, stritandi fyrir mat og lélegum klæðum. Á þessum sömu
öldum voru nágrannaþjóðir vorar að byggja skrauthýsi og koina
a fót menningarstofnunum og allskonar verklegum framkvæmd-
tnn. Þá livarf velmegun vor og menning í eymd og volæði,
öýrustu perlur fornbókmennta vorra voru fluttar úr landi —
s°mu leið fóru gull- og silfurgripir kirknanna og einstakling-
anna. Á þeim öldum varð landið eins og siðlaus ránsher hefði
farið um það, — ekkert var skilið eftir, sem fannst. Islendingar
Urðu auðmjúkir þrælar erlendra manna eða þá verkfæri í hönd-
11,11 kúgaranna. Þó voru oftast uppi einstaka menn, sem voru
þjóðræknir og vildu vel, en þeir máttu sín lítils. Þjóðin sjálf var
°rðin of sljó og kvalin til þess að skilja þá, og lítilmennin, sem
'ildu koma sér vel við hina erlendu lierra, voru of mörg og
Jnögnuð til þess, að ættjarðarvinirnir gætu notið sín að fullu. —
Ef vér hefðum þá ekki átt fornbókmenntirnar, mundi þjóðin án