Eimreiðin - 01.01.1946, Page 51

eimreiðin
METNAÐUR OG GORGEIR
31
ísinn af fjöllunum og hlóðið í æðunum. „Feðurnir frægu“ liiifðu
stigið á land á ný, ljóslifandi, þeir riðu um liéruð og skáru upp
herör. Mergsogin og kengbogin þjóð rétti sig upp og fylgdi þeim.
Þessi þjóð hafði numið óbyggt land, liún átti það með öllum
rétti, að guðs og manna lögum. Ránsliöndum hafði verið farið
um það, en aldrei liafði það verið gersigrað. Tungan, — líf-
steinninn, — lifði enn, þetta fjöregg, sem ekki mátti glatast. Það
varð gæfumunurinn. Og á ný var sigur unninn, án þess að nokkr-
um blóðdropa væri út hellt. Tvisvar hafa Islendingar stofnað ríki,
án blóðsúthellinga. — Slíkt er mikil gæfa.
V.
En þeirri gæfu að ná sigri án verulegra mannrauna og liættu,.
fylgir nokkur vandi og sérstök liætta. Auðfenginn sigur, sem
svo að segja er réttur mönnum upp í hendurnar af tilviljun, er
oft varasamur, og liætt við að mönnum gleymist frekar að gæta
þess, sem unnið er, en ef miklu hefur verið fórnað til sigursins.
Andvaraleysi grípur menn og ofmat á gæfu sinni. Tvisvar á.
þessari öld liafa atvikin og ástandið erlendis orðið til þess að
faera oss Islendingum óvænta sigra á stjórnmálasviðinu. Það var
arið 1918, er Danir þurftu að sýna oss sérstaka velvild og göfug-
lyndi sökum þess, að þeirra beið þá endurheimta danskra héraða.
í Suður-Jótlandi. Þeir gátu ekki búizt við velvilja og réttlæti,
ef þeir sjálfir sýndu ranglæti og liroka. Þetta liefur, sennilega,.
riðið baggamuninn, er vér náðum liinum hagfelldu sanmingum
við Dani 1918, en ekki, fyrst og fremst, dugnaður íslenzkra stjórn-
málamanna, sem þá, eins og venjulega, voru ósammála að ýmsu.
leyti. Þjóðin var þó nokkurn veginn sammála um að gera samn-
ingana 1918. Á hinum góðu árum frá því um 1885—1918 hafði
tslenzku þjóðinni aukizt áræði og sjálfsálit. Sýnir það meðal
annars stofnun stórútgerðar, bæði til fiskveiða og annarra sigl-
^nga (Eimskipafélag Islands). Sérstaklega var stofnun Eimskipa-
félags íslands lieillaríkt spor í sjálfstæðisátt. Líklega liefur aldrei
Þetra tímabil komið yfir þetta land en árin 20—25 fvrir og eftir
aldamót. Þá var mikill gróandi í þjóðlífi voru, og flest virtist
stefna í rétta átt. Þótt flutningur fjölda manna til Vesturheims
væri allmikil blóðtaka fyrir oss, fámenna þjóð, þá verður því
þó ekki neitað, að ýmsir menn, sem litla möguleika liöfð'u til