Ægir - 01.04.1980, Side 18

lega hafa sölumálin þó vegið þyngst, ásamt lítilli
eða engri fyrirgreiðslu, að ekki sé talað um styrki,
þótt um frumraun væri að ræða.
Svo fór eftir úthaldið sumarið 1954, að Svein-
björn gafst endanlega upp. Sjálfur segir Sveinbjörn
svo frá: „Til þess að skapa þennan iðnað eyddi ég
aleigu minni, sem með núgildandi verðmæti pen-
inga myndi nema milljónum króna. Einstaklingar,
sveita- og bæjarfélög, ásamt ríkinu, hafa hagnast
á þessari framtakssemi. En ég og fjölskylda mín
erum eini aðilinn sem liðið hefur fyrir hana.“
Þáttur Eyrarbekkinga
Ekki hafa þessar veiðar í Selvogsdýpinu farið
fram hjá Eyrbekkingum, auk þess sem þeim voru
kunnar sagnir togaramanna um þetta „krabbadýr11
eins og þeirgjarnan nefndu humarinn. Vigfús Jóns-
son sem lengi var forustumaður þeirra Eyrbekk-
inga í flestum málum, kynnti sér eftir föngum
möguleika á að veiða humar og vinna. Sumarat-
vinna hafði minnkað mikið þegar dragnótin var
bönnuð, en Eyrbekkingar áttu báta sem hana höfðu
stundað og voru af svipaðri stærð og þeir sem
Sveinbjörn leigði til humarveiðanna. Margargagn-
legar upplýsingar hefur Vigfús fengið hjá Svein-
birni. Vigfús tekur þá stefnu varðandi sölu á fram-
leiðslunni, að hann leitar til Elíasar Þorsteins-
sonar þáverandi stjórnarformanns S.H. sem tók
honum vel og fól Gísla Hermannssyni sem þá
starfaði hjá SH., að kanna málið og veita Vigfúsi
þá aðstoð sem hægt væri. Troll voru pöntuð frá
Danmörku gegnum Daníel Ólafsson & Co., spil
frá Þingeyri, pollar, gálgar og ýmis annar búnaður
smíðaður eða skrapað saman hér og þar. Bátarnir
voru: Ægir, skipstjóri Jón V. Ólafsson, Jóhann
Þorkelsson skipstjóri Bjarni Jóhannsson, Faxi skip-
stjóri Ólafur Vilbergsson, allir um 20 tonn að stærð.
Ákveðið var að reyna að borga kr. 3.00 fyrir kg,
þótt allt væri í óvissu um hver vinnslukostnaður
yrði og einnig söluverð. Fyrstu árin slitu börn
humarinn í landi, en konur skelflettu halana,
Nýting á skelflettum humri var um 18%, en þegar
farið var að frysta í skeljum um 30%. Úrgangurinn
var allur unninn í fiskimjölsverksmiðju, úr honum
fékkst mjöl með um 50%prótein og um 30% kalki.
Nokkuð var notað hér heima sem hænsnafóður
og líkaði mjög vel. Eitthvað var flutt út á verði
sem gaf helminginn af venjulegu fiskimjöli. Eyr-
bekkingar stunduðu humarveiðarnar í Selvogs-
dýpinu aðallega á 70-90 föðmum, fjórir menn voru á
hverjum báti og afli þokkalegur.
Sem fyrr sagði var humarinn skelflettur fyrstu
árin, skelin klippt og fiskinum þannig náð úr
honum. Nokkrum árum eftir að veiðar hófust frá
Eyrarbakka fór Vigfús í ferð til Danmerkur ásamt
fleiri mönnum. M.a. komu þeir í frystihús í Esbjerg
þar sem verið var að vinna humar, trúlega afbrigði
sem kallað er „Krefta" og hefur nokkuð styttri hala
en „leturhumarinn“ sem hér veiðist. Þarna sá Vigfús
að halinn var frystur í skelinni. Þá aðferð tók hann
upp strax og hann kom heim og hefur hún verið
notuð síðan með allan betri humarinn.
Þegar kom að því að fá afurðalán út á fram-
leiðsluna taldist hún ekki lánshæf. Ekki vildu
S.H.-menn hafa nein bein afskipti af bankanum-
Þeir útbjuggu þó gögn fyrir Vigfús sem báru með
sér að framleiðslan myndi álitleg, hvað sölu og verð
snerti. Þau hrifu þó lítið á bankastjórann sem Vig-
fús þurfti að kljást við. Vigfús vitnaði einnig til
að humarveiðar leystu atvinnumál fyrir konur og
unglinga yfir sumarið, sem mikil þörf væri á. Svarið
við þeim rökum geymir Vigfús enn: „Þær geta látið
karlana vinna fyrir sér,“ kvað bankastjórinn og þvl
síður hafði hann samúð með þeim karllausu,
þótt Vigfús vitnaði til þeirra.
Ósk um að leggja málið fyrir bankastjórn var þver-
neitað með þeim rökum að bankinn hefði öðruru
mikilvægari málum að sinna heldur en „krabba-
kvikindi“ þessu sem enginn vildi líta við. Við það
sat og ekkert fékkst út á afurðirnar þrátt fyr,r
gögn og rök sem fyrir lágu. Vart hefur Sveinbjöru
fengið betri afgreiðslu í þeim málum en Vigfus-
En í dag er humarvinnsla uppistaðan í sumar-
atvinnu Eyrbekkinga og sl. sumar mun frysti-
hús þeirra hafa verið með mesta humarvinnsD
allra húsa sem við hana fengust.
Kynni mín af upphafi humarveiða
Hér í Keflavík dró mjög úr sumarvinnu eins og
víðar þegar lokað var fyrir dragnótina. Yfirleú*
voru frystihúsin lokuð frá vetrarvertíð fram að þ"
að farið var að fiska síld í reknet í ágúst-
Sumarið 1957 keypti ég ásamt tveimur félaga minua
26 tonna bát sem upphaflega hét Leifur EiríkssoU
frá Dalvík, við keyptum bátinn frá Djúpavogi og Þa
hét hann Arney. Báturinn var skírður Baldur.
honum var 110 hestafla Alpa díselvél. Við voruui
ákveðnir í að reyna humarveiðar, en fyrsta sumari
og reyndar fram á haust fór í að lagfæra bátinu-
Strax var sett í hann trollspil frá Þingeyri °S
söfnuðum við að okkur trollbúnaði.
Mín fyrstu kynni af humri voru á togaranuu1
194 — ÆGIR