Ægir - 01.06.1980, Blaðsíða 22

óvirkar örbylgjur (passive microwaves). Tæki þessi
mæla hitageislun frá yfirborði jarðar, en geislun
þessi fer mjög eftir eðli hlutanna. Kostir þess-
arar tækni stafa af því, að hafís geislar tvöfalt
meira en auður sjór á örbylgjum með nokkurra
sentimetra öldulengd. Er útgeislunin frá hafísnum
á þessum bylgjulengdum reyndar svo öflug, að hún
nær að kljúfa hvers kyns ský, sem á vegi verða á leið
sinni gegnum gufuhvolf jarðar. Tynglingur með ör-
bylgjumyndavél getur því auðveldlega uppgötvað
hafís þrátt fyrir ský og myrkur yfir svæðinu.
Mikilsverða eiginleika hafíssins, auk dreifingar
hans, má finna út með áhöldum þessum, svo sem
þykkt íssins.
Útgeislun örbylgjanna frá jarðaryfirborði er mjög
mismunandi og fer hún eftir eðli eða einkennum
yfirborðsins á hverju tilteknu svæði eins og áður gat.
Hafa þessi fjölbreytilegu tilbrigði útgeislunarinnar
verið táknuð með öllum regnbogans litum á korti
af heimskautunum og raunar norður- og suður-
hvelunum í heild. Verða úr þessu marglit og
skrautleg kort af hafís, löndum og úthöfum,
sem gefa til kynna útbreiðslu íssins hverju sinni.
Ef fengin er þess háttar mynd af norðurhvelinu,
t.d. þriðja hvern dag árið um kring, má gera lit-
kvikmynd, sem fræðir áhorfendur um, hvernig haf-
ísbreiðan eykst og minnkar með tímanum, fra
einum árstíma til annars. Með þessari aðferð ma
líka bera saman útbreiðslu íssins í grófum drátt-
um frá einu ári til annars.
Þriðja tegund geisla, sem notaðir eru við hafís-
könnun, eru svonefndar virkar örbylgjur, sem hafa
þann mikla kost fram yfir umræddar óvirkar
örbylgjur, að unnt er að skynja hafísbreiður með
mun meiri sundurgreiningu; greinihæfnin er m.ö.o-
meiri. Hins vegar er svæðið sem myndast að sama
skapi víðáttuminna. Þessi tæki eru reyndar aðal-
lega notuð um borð í flugvélum og hafa svonefndar
hliðarratsjár nú þegar komið að margvíslegum
notum við könnun á smærri einkennum hafis-
breiðu. Þess má að lokum geta, að unnið er að þvl
að búa úr garði með alþjóðlegri samvinnu tyngliug
eða gervihnött til ískönnunar einvörðungu, en enn
er þó óvíst, hver verði afdrif þeirrar áætlunar.
Ýmiss konar athuganir má gera úr flugvél til við-
bótar við notkun hliðarratsjár, svo sem mælingar
með leysitæki (laser) á íshryggjum beint undir ts-
könnunarvél á flugi og síðast en ekki sízt skoðun og
skráning reyndra isathugunarmanna meðan þeir
skyggnast um á fluginu.
Rekís við ísland.
Reiknilíkön
En nú skulum við venda kvæði okkar í kross og
ræða lítillega aðra nýjung síðustu áratuga, sen1
lofar góðu um aukna þekkingu á hafísnum. A e?
þar við aðferðir, sem tölvurnar gera mönnun1
kleift að nota, en nú er hægt að vinna úr mn
jónum talna á skömmum tíma og gera tilraumr
með flókin stærðfræðilíkön, sem ógerningur var a
prófa til þrautar áður fyrr.
Líkan er kerfi stærðfræðilegra líkinga, sem lýsa
hreyfingu andrúmsloftsins og breytingum á þrýstl
fari, hita, raka og öðrum þáttum. Margs konarspjt
eru nú gerðar með slíkum aðferðum, einkum stu
fram í tímann, en breytingar lengra fram eru mult
örðugri viðfangs. Taka þarf til greina fjölþmttar
orkubreytingar í háloftum og við yfirborð jarðar'
Víxláhrif úthafa og andrúmslofts eiga sér stað, 0 ‘,
tónar læðast inn í lagið og kemur þá &jarnan. •
ljós, að líkanið sem gert var í upphafi stenz.t e
próf reynslunnar. Er þá þörf á leiðréttingum e
málamiðlun þar, sem slegið er af kröfunum. ^
Á nokkrum stöðum í heiminum hafa verið ge
svonefnd veðurfarslíkön og er þar ætlunin að ú
lofthjúpnum á norðurhveli eða suðurhveli eða P‘
326 — ÆGIR