Ægir - 01.06.1980, Blaðsíða 38

ódýraslan hátt. Þetta kann að hljóma háleitt og
vera má að menn verði að sœtta sig við eitthvað
lœgra en þennan hefðartind; en viðleitni verðum
við að sýna.“
Margt fleira er vel sagt í þessu erindi og miklu
betur en hér, m.a. um kosti og lesti mismunandi
fiskveiðistjórnkerfa.
Erindið sem er ýtarlegt og yfirgripsmikið birtist
í heild í októberhefti Ægis 1979, en hefur sennilega
ekki náð augum nægilega margra í stjórnmálaþoku
næstu mánaða á eftir. Og viðleitni til að ná þessu
háleita en sjálfsagða markmiði höfum við ekki sýnt
ennþá. Ég legg til að við byrjum áþvíað leyfisbinda
allar veiðar án marktæks endurgjalds og kvóta-
skipta loðnu og öllum þorski á milli skipa nema
handfœra- og línuveiðar smábáta verði undan-
þegnar. Þetta er engin óskabyrjun en sú skásta
sem ég sé og eflaust nógu stórt skref í einu að margra
dómi.
Ýmis kvótakerfi önnur en skipting á skip.
Þó að oftast sé átt við skiptingu afla á skip þegar
rætt er um kvóta, þá er rétt að geta þess að fleiri
aðferðir koma til greina.
Heildarkvóta yfir árið geta stjórnvöld ekki
framfylgt. Það sýna dæmi síðustu ára. Sú tilraun
með styttri tímabil, 3-4 mánuði sem nú stendur
yfir virðist ætla að verða vandmeðfarin líka. Kvóta
í enn styttri tímabil t.d. I mánuð stranda m.a.
á því að upplýsingastreymi og aflaskýrslugjöf, er
of hægfara eins og er og skipulagning til að ná
hraðari upplýsingasöfnun þarfnast undirbúnings
sem ekki er byrjað á ennþá.
Á vetrarvertíð getur hver dagur þýtt nokkur
þúsund tonn í þorskafla og ekkert minna en daglegt
áreiðanlegt yfirlit dugar til að geta stjórnað veiðum
skv. „mánaðar kvótakerfi.“
Önnur tegund kvótakerfis er landfrœðileg skipt-
ing. Er þá stundum talað um vel afmarkaða lands-
hluta, kjördæmi, sýslu eða jafnvel einstök byggðar-
lög. Nú er það svo í okkar litla landi að lands-
hlutarígur og togstreita eru nógu áberandi og ekki
af hinu góða. Það liggur í augum uppi að skipting
þorskafla á landshluta eða byggðarlög gerist
ekki þegjandi og hljóðalaust. Það er alveg sama
hvaða nafni menn kalla slíka skiptingu, hún mun
valda heiftarlegum deilum. Slagorð eins og ,,sam-
rœming veiða og vinnslugetu á hverjum stað“
hljóma kannski vel en eru því miður óframkvœm-
anleg a.m.k. verður seint náð fram réttlátri skipt-
ingu á þennan hátt og ekki held ég að „heimamenn"
í hverju héraði eða kjördæmi kærðu sig um að
annast skiptingu milli byggðarlaga. Þó að við
getum ekki stuðst að öllu leyti við reynslu annarra
í þessu frekar en öðru þá má minna á það að Norð-
menn gáfust upp við að nota aðra aðferð en afla
á skip til kvótaskiptingar.
Úthlutun afla á vinnslustöðvar finnst mörgurn
óhugnanlega líkt léns- og leiguliðaskipulagi mið-
alda, og víst er um það að vandfundin verður
réttlátasta skiptingin hér í landi kunningsskapar,
frændsemi og hreppapólitíkur.
Miðstýrð þorsklöndun sbr. Loðnunefnd
hugsanleg en feikilega flókin og erfið í framkværnd-
Afkastageta vinnslustöðva er illa skilgreint hugtak.
„Heimabátar" fyndu alltaf smugu og raunar sé ég
fáa kosti slíkrar stýringar þó að upplýsingamiðstöð
af þessu tagi geti átt rétt á sér sem hluti af frjálsu
fiskmiðlunarkerfi.
Ókostir kvótaskiptingar
Það er augljóst að ýmsir ókostir fylgja kvóta-
skiptingu og seint verður tryggt fullkomið réttlætj
að allra dómi hvaða hátt sem menn hafa á slíkrx
skiptingu. Auðvitað er hér um illa nauðsyn að ræða
vegna þess að fiskveiðiflotinn er alltof stór eða
„skortir verkefni“ eins og sumir nefna það. En
það flókna og þó ófullkomna stjórnunarkerfi sern
menn hafa hingað til notast við er orðið gersarn-
lega óviðunandi og það verður æ fleirum ljóst, eins
og þingmaðurinn og fiskverkandinn af Snæfells'
nesi sagði um daginn.
Algengasta og háværasta mótbáran gegn kvóta-
skiptingu er líklega sú að hún dragi alla döngun
úr sjómönnum, að aflamennirnir fái ekki að njóta
sín og skussarnir séu gulltryggðir um aldur og ®fi-
En menn hljóta að geta sýnt það ífleiru en þvii,('1
koma með flest kíló af þorski á land að þeir eru
öðrum fremri. Hvernig væri að taka upp Þa^
keppikefli hver hefði mest verðmætin eða mestan
afrakstur? Hvernig væri að leyfa hagkvæmum
rekstri að njóta sín, raða mönnum upp eftir verð-
mætum sem kvóti þeirra gefur, ef endilega þarfa
undirstrika samkeppnina.
„Skussarnir" hljóta að heltast úr lestinni a.m.k-
ef fiskverð verður áfram ákveðið eftir einhverr'
„meðalafkomu".
Önnur viðbáran er sú að við munum festast >
þessu kvótakerfi, það er að aðilar, sem í uppha 1
fái úthlutað aflakvóta, muni um aldur og æfi hafa
aðgang að aulindum sjávarins umfram aðra. Hér er
342 — ÆGIR