Ægir - 01.06.1980, Blaðsíða 25

urufræðingar telji affarasælla til lengdarfyrir þjóð-
elagið að stunda stöðuga þekkingarleit, þótt hún á
Portum fari fram í myrkri, heldur en láta reka á
reiðanum og treysta svo bara á skyndihjálp björg-
unarliðs, þegar hið óvænta ber að höndum.
En því get ég þessa, að hafísinn getur óneitan-
e8a gert íslendingum lífið leitt enn þann dag í dag
°8 var t.d. í fyrra skipuð af þáverandi félagsmála-
raðherra svonefnd hafísnefnd ,,til þess að gera út-
tekt á þeim vanda, sem skapast hefur á hafíssvæð-
'nu og tillögur til úrbóta". Samkvæmt bráðabirgða-
s ýrslu þessarar nefndar er beint og óbeint tjón
a hafís við strendur íslands af ýmsu tagi, en þá
elzt sem hér segir: veiðarfæratjón, skemmdir á
a narmannvirkjum, skemmdir á bátum, flutnings-
°stnaður á hráefni og vörum, aflatjón vegna frá-
ta^a er snerta báta og fiskvinnslustöðvar og
Sreiðsluerfiðleikar útgerðar og fiskvinnslustöðva.
Petta er nú allt nokkuð og er bersýnilega ástæða
1 að fara að með gát og hafa tryggingar og sjóði
sv° sem bjargráða-, aflatryggingar- og hafnar-
otasjóði við höndina, ef í harðbakka slær. En nú
se8tr í fyrrnefndri skýrslu: ,,Viðlagatrygging bætir
e^ki tjón, sem nefndinni var falið að fjalla um, að
P reyttum lögum, en full ástæða væri til að kanna
Vort ekki væri rétt að breyta lögum sjóðsins, svo
a oúttúruhamfarir eins og hafískoma væru innan
Pröngt og þykir sæma að búa að hænsnum í nú-
ramma hans“.
iðlagatryggingu var víst komið á laggirnar eftir
,estrnannaeyjagos. Það má að vísu lengi deila um
1 Sreiningu orða, en víst þykir mér langt gengið,
'ns 0g náttúru landsins er í rauninni háttað, sem
I 6 Ur s°fið sex þúsund ára svefni. - Hvort sem ís-
. nd>ngum líkar betur eða verr, þrengir hafísinn sér
' landslag íslenzkrar náttúru, líkt og snjórinn.
8 við eigum eftir að lifa það af.
Lokaorð
Við verðbólguna getum við ráðið, kannski, - en
e ki hafísinn. En við stöndum betur að vígi en for-
.ur okkar. Við höfum tæknina og vísindin. Haf-
‘Srannsóknir auka þekkingu á þessum forna fjanda
PJoðarinnar og væri æskilegt, að allir sem sjá sér
a§ > slíkri þekkingu leggist á eitt við gagnasöfnun
°8 athuganir. Veðurstofan, Hafrannsóknastofn-
Unm og Landhelgisgæzlan vinna saman að þessu,
8 sömuleiðis skip og bátar á hafísslóðum og
e Urathugunarmenn við strendur.
Faðir minn, sem bjó um skeið vestan hafs, sagði
mér frá því að hann hefði eitt sinn verið að lesa
upphátt nýkomin fréttablöð heiman frá íslandi
og greindi þar frá því, að hafís hefði lónað inn á
Húnaflóa. Varð þá gamalli konu, íslenzkri, sem
þarna var stödd, að orði: „Er nú blessaður
hafísinn farinn að nálgast landið'f Hún hafði þá
búið fjarri fósturjörðinni svo lengi, að jafnvel haf-
ísinn var orðinn hlýr í huga hennar. Síðan bætti
hún við: „En þetta hefði ég nú líklega ekki átt að
segja“.
Það er trúlega mikils krafist, að íslendingar fari
að elska þúsund ára óvin sinn, en altént er nú
minni ástæða að óttast hann en áður og meiri til
að sættast við hann, þrátt fyrir þær skráveifur,
sem hann gerir okkur stundum. En það getum
við því aðeins, að við vitum sem gleggst um
hegðun hans og sjáum við brögðum hans.
Þar sem grein þessi nefnist „Hafís nær og fjær“,
væri ekki úr vegi að lýsa allnýstárlegum rannsókn-
um, sem vísast eiga eftir að gera hafísinn blessaðan
í orðsins fyllstu merkingu í vitund sumra manna
með tíð og tíma, en hér á ég við nýtingu borgar-
ísjaka við Suðurheimskautið. í vor var haldin
alþjóðleg ráðstefna öðru sinni um nýtingu hafíss, en
þar þinga náttúrufræðingar og verkfræðingar um
það á hvern hátt hentugast væri að draga hafís-
jaka norður hafið t.d. til Saudi-Arabíu þar, sem
síðan mætti nýta hið ferska vatn til að græða upp
eyðimerkur til gagns fyrir mannkynið. - En hér
verður látið staðar numið.
Að lokum leyfi ég mér að skírskota til tveggja
hópa ungs fólks, sem kynnu að glugga í grein mína,
- annars vega bænda á Norðurlandi og fiski-
manna, sem sækja björg í bú úti fyrir Norður-
landi: þið eigið þrátt fyrir náttúru sem stundum
rennur í skap að hyggja gott til framtíðarinnar
og láta ykkur finnast fátt um þá firru, að ísland
sé á mörkum hins byggilega heims, því að þau mörk
hafa nefnilega færzt upp í tunglið.
Hins vegar bendi ég fólki í menntaskólum og
háskólum, sem hyggur á náttúrufræðinám, á þau
kynstur heillandi verkefna, sem óunnin eru í því
stóra ísalandi, Grænlandi, og hafinu í kring. í
samvinnu við Grænlendinga yrði nóg að starfa í
hundrað ár við rannsókn á dauðri og lifandi
náttúru, - til gagns fyrir Grænland og íslenzk
náttúruvísindi.
(Grein þessi er meginefni hádegiserindis í
Ríkisútvarpinu, flutt sunnudaginn 27. janúar 1980).
ÆGIR — 329