Ægir - 01.04.1984, Blaðsíða 27

s,ðan ítarlega könnun á þessu samhengi og gat tölu-
'ega sýnt fram á samhengi á milli P. decipiens sýkingar
Þ°rsks og fjölda sela, við bresku ströndina, þó sérstak
*e§a fjölda útsela.
Við Noregsstrendur hefur komið í ljós að þorskur,
Sem heldur sig nálægt helstu útselsbyggðunum þar, er
90% sýktur af selormi, en venjuleg sýking á öðrum
hafsvæðum við Noreg er 30% (Höviskeland 1983).
Nú er unnið að því að kanna samhengi hringorma-
sýkingar fiska, útbreiðslu og fjölda sela hér við land á
Vegum Hringormanefndar. Niðurstöður verða birtar
síðar. EnN.E. Platt (1975) leiddilíkur að því aðmeiri
sýking þorsks af P. decipiens í Breiðafirði og við Vest-
lrði stafaði af fleiri útselum á þessum slóðum, en ann-
ars staðar við strendur landsins.
Ahrif hringormasýkingar á hýsla
Frekar lítið er vitað um áhrif hringorma á hýsla
Slna- Einna best er þetta þekkt hjá fiskum og selum,
6n ehkert hjá krabbadýrum. Lirfur P. decipiens setj-
ast að í vöðvum fiska, eins og kunnugt er. Á leið sinni
meltingarvegi fiskanna bora þær sig í gegnum
magavegginn og fara úr líkamsholinu inn í fiskholdið.
1 iegt er að þær valdi nokkrum skaða með því að
Særa ýmis líffæri fisksins á leið sinni, þ.e.a.s. smit
§etur hæglega komist í þau sár sem ormurinn myndar.
'shvöðvanum sest lirfan að og leggst í „dvala“.
vorun hýsilsins er að mynda bandvefshylki
j.m Verfis orminn. Líklegt er að lirfa drepist þegar
■ llða stundir og að þessi svörun hýsilsins eigi þátt
„ en Það kunna að líða nokkur ár áður en það
gerist.
^®r hringormategundir, sem venjulega setjast að í
^mum mikilvægari líffærum fiska, eru hættulegri
ys um sínum en P. decipiens. Geta þær valdið
st' Um skaða á líffærum og gert þau óstarfhæf og
an me^ ^V1 a^ vanÞrifnaði ogjafnvel dauða fisk-
Ua' ^érstaklega eru lifrin og meltingarfærin vinsælir
að Pf rSt3^'r llringormategunda og komið hefur í ljós
hr' f11-’SCm er mi^ið sýkt aformum erminni ogverra
ýr e ni en ella, auk þess sem mikil lifrarsýking dregur
SeVexti ýiska (Dogiel 1970). Þærtegundirhringorma,
j sæicja einna mest í lifur þorsks eru lirfur Anisak-
fin ’ °ntracaecum °g Thynnascaris, en Phocanema
mst þar einnig (Cheng 1976; Dogiel 1970).
þes ^ ranns°hnir á selorminum í selum benda til
hv ^ 3e> mikil hringormasýking valdi þessum loka-
vep Um nokkrum skaða. Leggst P. decipiens á maga-
§ selanna og orsakar þar blæðandi sár eða bólgur.
Talið er að þetta sé algengast þegar selirnir eru fast-
andi og ekki eru fæðuleifar í maganum fyrir ormana
að bora sig í (McClelland 1980 b). Ekki er talið líklegt
að áhrif hringormasýkingar sela geti drepið dýrin, en
lítið um það vitað. Ýmsar aðrar tegundir hringorma
sýkja mikilvægari líffæri sela en meltingarveginn, t.d.
lungu og hjarta. Þeir eru mun skeinuhættari selunum
og geta valdið dauða þeirra (Ridgway 1972).
Niðurlag
Lausn hringormavandans felst í því að losna við
allan hringorm úr íslenskum fiskafurðum. Til
skamms tíma þurfti einungis að hreinsa hringorma úr
þorskflökum í frystingu til útflutnings á Bandaríkja-
markað. Nú er nauðsynlegt að hreinsa hringorma úr
saltfiski einnig. Hringormar hafa aukist í þorski og
sumum öðrum nytjafiskum á íslandsmiðum á undan-
förnum áratugum (Tafla 1 og Halldór Bernódusson
1983). Af þeim hringormum semfinnast íþorskholdi,
er selormurinn lang algengastur. Ef hægt væri að
stuðla að verulegri minnkun hans í fiski, yrði hring-
ormavandinn mun viðráðanlegri og kostnaður fyrir
þjóðarbúið mun minna en nú er.
Flest bendir til þess að útsel hafi fjölgað mikið hér
við land á síðustu áratugum. Nú eru við landið um og
yfir 10 þúsund útselir. (Erlingur Hauksson 1984 b).
Selveiðar vegna útflutnings skinna hafa dregist saman
á síðustu árum. Búast má við því að landsel fjölgi
einnig ef selveiðar hætta algjörlega. Samkvæmt taln-
ingum höfundar er sá stofn nú a.m.k. 30 þús. dýr.
Sú vitneskja sem fyrir liggur um hringrás selorms-
ins og þátt sela í dreifingu hans, bendir sterklega í þá
átt að ef selir, sérstaklega útselir, fá að fjölga sér
meira en orðið er hér við ströndina, muni selormur
aukast í þorski og jafnvel öðrum nytjafiskum einnig.
Það er þess vegna nauðsynlegt að stemma stigu við
frekari fjölgun sela við ísland en orðið er, og þess
vegna greip Hringormanefnd til þess ráðs að örva sel-
veiðar með greiðslum fyrir unnin dýr.
í framtíðinni verður nauðsynlegt að fækka selum
hér við land með veiðum og halda selastofnunum í
þeirri stærð, sem héldi selormasýkingu nytjafiska í
algjöru lágmarki. Hvaða selafjölda er um að ræða í
þessu tilliti, er óþekkt í dag, en rannsóknir þær sem
höfundur hefur haft með höndum á vegum Hring-
ormanefndar, miða að því að svara þeirri spurningu.
Líklegt er þó að um sé að ræða mun færri seli, sérstak-
lega útseli en hafast nú við á íslandsmiðum.
Selir eiga sinn sess í náttúru íslands, um það efast
ÆGIR -195