Ægir - 01.09.1985, Blaðsíða 30

skulu þessir þættir skoðaðir
hvor fyrir sig.
1) Áburdarmengun
íslenskir vatnalíffræðingar og
náttúruverndarfólk láta stundum
í Ijós ugg um, að frárennsli fisk-
eldisstöðva geti valdið svokall-
aðri áburðarmengun, en með
því er átt við ofhleðslu jurtanær-
ingarefnanna nítrats (og/eða
ammoníaks) ogfosfats, sem valda
óhóflega miklum og skaðlegum
svifþörungagróðri. Slík áburð-
armengun á sér stað allvíða er-
lendis, þar sem of mikið berst af
nefndum áburðarefnum með frá-
rennslisvatni sorpeyðingastöðva
stórborga eða fjölbýlissvæða.
Slík mengun gerir aðeins vart við
sig í stöðuvötnum með tiltölulega
litlu gegnumrennsli eða hægfara
vatnsskiptum, en ekki í ám eða
vötnum með örum vatnsskiptum.
En burtséð frá þessum vel þekktu
umhverfisvandamálum má það
vera Ijóst, að fyrir hugsanlega
áburðarmengun frá tiltekinni
fiskeldisstöð myndi það ekki
skipta máli, hvort úrgangsefnin
væru látin rotna í rotþróm ellegar
þau rotnuðu í móttökuvatninu:
Magn jurtanæringarefnanna sem
geta valdið áburðarmengun
myndi hið sama, hvor rotnunar-
leiðin sem yrði fyrir valinu.
M.ö.o., rotþrær við fiskeldis-
stöðvar geta í engum tilvikum
haft áhrif á eða dregið úr hugsan-
legri áburðarmengun.
2) Eyðing súrefnis vegna rotn-
unar úrgangsefna
a) Ástand að sumri
Rotnun úrgangsefna frá fiskeld-
isstöðvum er að öðru jöfnu
hröðust eða virkust, sé þessum
lífrænu efnasamböndum dreift
með frárennslisvatninu sem víð-
ast um þann vatnsmassa, þangað
sem frárennslið hverfur. Við slíka
rotnun eyðistfrjálstsúrefni úrvið-
komandi vatni. En um leið losna
úr læðingi jurtanæringarefnin
nítrat og fosfat, sem með tillífun
framleiða frjálst súrefni í vatninu.
Að sumarlagi á íslandi mun þessi
súrefnisframleiðsla vegna til-
lífunar vega nokkurnveginn á
móti því súrefni sem eyðist vegna
rotnunar. í þessu sambandi vísast
til rannsóknaniðurstaðna Jóns
Ólafssonar, haffræðings, en þær
sýndu að Mývatn allt er ofmettað
af súrefni sumarlangt. Má ætla að
líku máli gegni um önnur stöðu-
vötn, sem tækju á móti frárennsli
fiskeldisstöðva. Um ár eða vötn
með örum vatnsskiptum á það
jafnt við um eyðingu frjáls
súrefnis í vatninu og um áburð-
armengun, að vandamál vegna
súrefnisskorts eru ekki fyrir
hendi.
b) Ástand að vetrarlagi
Að vetrarlagi, þegar tillífun er
sáralítil vegna kulda og lítillar
dagsbirtu, gæti rotnun úrgangs-
efna er dreifast um stöðuvötn
valdið nokkurri rýrnun á frjálsu
súrefni. Slíka rýrnun þyrfti að
ákvarða eða meta í hverju ein-
stöku tilviki. Almennt má þó
ætla, að litlar líkurséu á skaðlegri
súrefnisrýrnun að vetrarlagi hér-
lendis, bæði vegna hægfara rotn-
unar í köldu vatni og lítillar súr-
efnisþarfar lífvera við lágt hita-
stig.
IV. UM ROTNUN í„ROTÞRÓM"
VIÐ FISKELDISSTÖÐVAR
Við skulum nú gera ráð fyrir
því- þótt illframkvæmanlegt sé-
að unnt sé að safna hinu óveru-
lega magni úrgangsefna í hverri
rúmeiningu frárennslis á botn
„rotþróar", sem þyrfti að vera til-
tölulega stór og þeim mun víð-
áttumeiri sem frárennslið er
meira; að öðrum kosti gæfist úr-
gangskornunum ekki tóm til að
falla til botns. Yrði raunar að auð-
. .. “
kenna slíka „þró" sem „tjorn •
Tilgangurinn með slíkri rotþróat'
starfsemi yrði þá sá að eyða
hinum botnföllnu úrgangsefnum
með rotnun eða líffræðilegu111
bruna. Til þess þyrfti að tryggJ3
nægan súrefnisflutning að botn-
fallinu, en slíkt væri unnt aðeins
með því að hræra í því með loft'
straumi eða blanda það loft1-
Væri botnfallið látið lig8Ja
óhreyft, myndi súrefnisskortut
taka að mestu fyrir rotnun, botn-
lagið yrði fúlt og óhæft öðrum lí'"
verum en þeim sem eru súrefm5'
fælnar. Væri þá verr farið en
heima setið. Það þyrfti því nauð'
synlega að „dreifa" botnfallin11
nokkuð um vatnsmassann, í l'k'
ingu við það sem um ræðir þegar
úrgangsefnin berast með rnikk1
magni frárennslisvatns og bland'
ast rnóttökuvatnsrnassanum-
Framanskráð lýsingskýrir, hversu
öfugsnúin og vanhugsuð sú hug'
mynd er að gera það sem kallað
hefur verið „rotþrær" við fiskeld'
isstöðvar.
V. ÁLYKTANIR
Af framanskráðu er Ijóst:
1. Að „rotþrær" í sambandi við
fiskeldisstöðvar myndu 1
öllum tilvikum áhrifalausarog
einskisvirði varðandi hugsan'
lega áburðarmengun í þeinl
stöðuvötnum, þangað sem
frárennsli stöðvanna kynni að
hverfa.
2. Jafnvel þó að notkun ,,rot'
þróa" í sambandi við eldb'
stöðvar væri tæknilega fraO1'
kvæmanleg, myndi hún ekki
draga úr hugsanlegum nei'
kvæðum áhrifum súrefnis-
skorts í þeim stöðuvötnurm
þangað sem frárennsli stöðv-
anna kynni að hverfa.
3. Lífræn úrgangsefni fiskeldis-
514 — ÆGIR