Ægir - 01.09.1985, Blaðsíða 38

Pálsson ítarlega um pokagjörðina
en hann heföi líklega vitað þá
sögu nákvæmlega, vegna þess,
að hann var orðinn fullorðinn
maður og bátsmaður og stýri-
maður á árum fyrstu togaranna
hérlendis og hefur þvífylgst betur
með því, sem var að gerast á flot-
anum, en hinir heimildar-
mennirnir, sem voru unglingar á
togurunum á þeim sömu árum og
ekki farnir að fylgjast eins með
því sem var að gerast í vinnu-
brögðum á öðrum skipum.
Bæði Theódór Friðriksson og
Jón Tómasson töldu menn hafa
forðast að nota skiptigjörð um
1912 en töldu sig ekki geta fullyrt
neitt um það hver varð fyrstur
hérlendistil að nota pokagjörðog
ekki vissu þeir heldur, hvort sú
uppfinning var íslensk, þýsk eða
frönsk, en ensk var hún tæplega.
Svo sem fyrr hefur verið getið hér
í þessum greinaflokki, þá forðuð-
ust Englendingar þau þorskmið,
semfylltu fyrir þeim trollin af stór-
þorski, sem var lakari fiskur til
ísunar og sölu á enska ísfiskmark-
aðnum, og þeir réðu heldur ekki
við mikinn þorskafla svo fáliðaðir
sem þeir voru, áhöfn ensku togar-
anna ekki nema 9-10 menn.
Löngu eftir að menn voru
almennt farnir að nota pokagjörð
í stað lausrar stroffu voru Eng-
lendingar að paufast með lausu
stroffuna hér við land og enn er
hún notuð á grunnslóðartrollum,
þar sem menn eru í skrapfiski og
þá aðallega kola.
Svo segir í „Trawlerman's
Handbook", sem gefin var út í
Hull 1965: „Allir menn á dekki
hjálpist að því að draga netið, þar
til pokinn er kominn svo vel upp,
að það næst til að smeygja undir
hann stroffu og húkka í hana
pokatalíunni. (All hands haul on
the trawl until the codend is well
up and a becket is passed round it
and the fish tackle hooked on)."
í norskri kennslubók útgefinni
1950, er sagt að pokagjörð sé
yfirleitt ekki notuð nema á úthafs-
trollum eða þar sem togað sé á
djúpu vatni, (sjómannamál og oft
notað í stað „mikils dýpis").
Lausastroffan er sem sagt enn
þá í gangi, þar sem menn eru í
skrapfiski með lítil og létt troll og
finnst gjörðin óþarfa umbúnaður
á pokanum. En íslensku togara-
mennirnir urðu að losna við hana
á sínum stórfelldu þorskeiðum.
Það má vel hugsa sér, að annað
hvort Þjóðverjar eða Frakkar hafi
fyrstir notað skiptigjörð á
pokann. Togarar þessara þjóða
toguðu á dýpri slóð hér við land
en Englendingar og sóttu í þorsk.
Við fengum frönsku uppfinning-
una, grandaratrollið, frá Frökkum
að veiðum í Kanada og gjörðin
gæti verið til okkar komin sömu
leið. Frakkar voru frammámenn í
togveiðum um tíma.
Engum hefur þó verið meira í
mun en íslendingum að finna
fljótvirka aðferð við að innbyrða
aflann. Miðað við aðstæðut
verður ekki talið ótrúlegt, að það
hafi verið íslendingur, sem fengið
hafi fyrstur manna þá hugmynð
að skipta pokanum með gjörð i
stað lausu stroffunnar og stytta
þannig tímann og létta um leið
verkið við að innbyrða aflann úf
vörpunni.
Guðmundur Jónsson eða
Guðmundur á Skallagrími - en
við það skip, sem hann varð fræg'
astur á og var með í um það bil 20
ár, var hann jafnan kenndur at
sjómönnum - varð fiskiskipstjóri
á norskum togara sem Hödd het
síðla árs 1912. Skipshöfnin vat
norsk og kunni lítið til togveiða
og Guðmundur fékk sinn garnla
skipsfélaga, Jón Tómasson, með
sér á skipið einan íslendinga.
Jón taldi sig muna það rétt, að
þeir hafi verið með pokagjörð a
Hödd og sagðist helst halda að
522-ÆGIR