Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Side 5

Okur og slcylcl brot.
67
lántakanda sjálfum. Slík lögskipti eru ekkert annað en
dulbúin lánveiting. Vextir eru 'þá venjulega kallaðir for-
vextir, teknir fyrir fram af lánshæð og svara til erlenda
orðsins „diskonto". 1 dómi hæstaréttar frá 12. febrúar
1937 (Hrd. VIII. 91) var enginn ágreiningur um það, að
,,forvextir“ þannig teknir væru metandi sem almennir
vextir af láni, enda ber væntanlega að skilja orðið „vexti“
í 53. gr. laga nr. 10/1928 um Landsbankann og 65. gr.
laga nr. 31/1929 um Búnaðarbankann svo, að það taki
einnig til „forvaxta" svonefndra.
2. I raunverulegum kaupum og sölum, eignaskiptum og
fleiri gagnkvæmum lögskiptum verður stundum verulegt
misræmi milli greiðslna aðilja. Annar kann að vera blátt
áfram féflettur til hagsmuna hinum eða þriðja manni.
Venjulega er þá ekki um endurgjald að tefla fyrir veit-
ingu lánstrausts til handa þeim, sem skarðan hlut ber úr
þeim skiptum. Samningur um slík lögskipti verður venju-
lega gildur að öllu leyti, ef báðir aðiljar stóðu jafnt að
vígi til þess að kynna sér allar aðstæður, sem máli skiptu.
En ef annar hefur beitt hinn nauðung (sbr. 28. og 29. gr.
laga nr. 7/1936), svikum (30. gr. s. 1.) eða kalla má hann
hafa komið óheiðarlega fram við samningsgerðina (32.
gr. s. 1.), þá getur gagnaðili gert samning ógildan, og
háttsemi þess aðiljans, sem gerðist sannur að misferli,
má varða við ýmsar greinir hegningarlaganna, svo sem
225., 248., 251. eða jafnvel 252. gr. o. s. frv. Sá, sem kaup-
ir af sér, verður annars venjulega að hafa það svo búið.
öðruvísi er farið, ef aðiljar standa ekki nokkurn veginn
jafnt að vígi. Annar aðilja kann að hafa notað sér af
ýmiss konar annmörkum hins, svo sem einfeldni, fákunn-
áttu, léttúð eða ósjálfstæði gagnvart hinum fyrrnefnda.
Þá er sá, sem í lægra haldi lýtur, andlega veikari en hinn.
Hann sér ef til vill, að löggerningur sé honum óhagstæður,
en hann hefur ekki kraft í sér til þess að standa gegn
áhrifum viðsemjanda síns. Löggerningurinn getur þá orð-
ið ógildui', ef bersýnilegt ósamræmi er milli gjalds og
gagngjalds eða greiðslu skyldi inna af hendi endurgjalds-