Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Page 11

Olcur og slcylcl brot.
73
taka 6% p. a. í vöxtu af peningaláni, þó að það væri
tryggt með fasteignarveði.
Um ákvæði iaga nr. 23/1901 verður rætt í sambandi
við lög nr. 73/1933.
II. 1. Eins og sagt var, bannaði Kristinréttur Árna
biskups að byggja dautt fé á leigu. Þess vegna hefur
Jónsbók, sem var lögtekin 6 árum eftir lögtöku kristin-
réttarins, engin fyrirmæli um vexti af lánsfé almennt.
Hins vegar er þar, í Landsleigubálki 15. kap., mælt um
leigu eftir búfé. Segir í upphafi kapítulans, að margir
verði við leigufé að hjálpast. Tíðast var búfjárleigan í
sambandi við landsleigu, og leigufé venjulega málnytu-
peningur, kýr og ær, annað hvort eða hvort tveggja.
Var einkum fátækum frumbýlingum hentugt að fá
málnytufé á leigu, enda hefur það þó víst ekki ver-
ið mjög ótítt, að maður tæki búfé á leigu, þó að það
fylgdi ekki jörð. Oftast hefur það verið málnytupening-
ur, sem þannig var leigður, en það máttu líka t. d. vera
hross.
Samkvæmt Landsleigubálki 15. kap. mátti leigja mál-
nytukúgildi, þ. e. kýr og ær og sjálfsagt geitur, tveimur
fjórðungum smjörs, fjórum lambsfóðrum, en ef eigi var
smjör til, þá mátti ieysa 12 álnum vaðmála. Kúgildið var
eitt hundrað á iandsvísu eða 120 álnir, eða löggjafinn
hugsar sér það venjulegt verð þess. Úr því að 12 álnir
vaðmála voru rétt goldnar í ársleigu eftir kúgildið, þá
er auðsætt, að vaxtahæðin er 10% p. a., eins og var eftir
Grágás. Sjá má líka, að fjórðungi smjörs er ætlað að
jafngilda 6 álnum, svo að smjörpundið hefur verið talið
0,6 (eða % úr) alin, en lambsfóðrið hefur átt að jafn-
gilda 3 álnum. Leigutaki fékk að sjálfsögðu nytjar mál-
nytupenings, kálf undan kú og mjólk, en lamb undan á,
mjólk á sumar og ull á vori, kið undan geit og mjólk.
Geldfjárkúgildi var og rétt að leigja 12 álnum maðmáls eða
jafngildi þeirra. Ef hryssa var leigð til árs, þá hefur leigu-
taki átt að fá folald, ef því var að skipta, og afnot með
venjulegum hætti. Þótt vaxtahæð af lánum almennt væri