Tímarit lögfræðinga - 01.01.1959, Blaðsíða 11

En hvernig fer, ef „brýn nauðsyn“ er til að gera eitt-
livað, sem ríður í bága við stjórnarskrána? Eftir bljóðan
orða stjórnarskrárinnar er svo að sjá, sem þetta sé með
öllu ólieimilt. Er þó auðvelt að kalla saman Alþingi til
þess að fá fvrirfram samþykki þess á löggjöf, miðað
við það að koma stj órnarskrárbreytingu fram. Því að
þá þarf samþvkki tveggja Alþinga með almennum kosn-
ingum á milli auk formlegrar staðfestingar forseta á
brej'tingunni. Af þessu má marka hver helgi er á stjórnar-
skránni en ekki síður, liver vandkvæði eru á ef alger
ómöguleiki reynist á framkvæmd fyrirmæla bennar eða
brýn nauðsyn verður á að frá þeim sé vikið.
Þau vandræði, sem af slíku getur leitt, hafa verið leyst
með ólíkum bætti í ýmsum löndum. Er því rctt að
renna buganum örstutta stund að því, bvernig lýðræðis-
ríki núfímans bafa þróazt að þessu leyti.
Stjórnskipun þeirra er til orðin í framhaldi af, en
einnig í andstöðu við einvaldsríki fvrri alda. Þar var
þjóðhöfðinginn fullvalda. Hann taldi sig ekki sækja vald
sitt til samþykkis þjóðarinnar, heldur til „guðs náðar“
og setti lög og breytti frá þeim að eigin vild. Fullveldi
lians kom þó einkum fram í því, að honum bar skylda
og réttur til að tryggja öryggi ríkisins. Honum var því
talið beimilt og beint leiða af stöðu hans að sjá ríkinu
borgið með öllum ráðum, þótt vikið væri frá venjuleg-
um lagareglum, þegar rílcið var í hættu.
Á meðan vald þjóðhöfðingjans var ekki bundið af valdi
annarra valdbafa ríkisvaldsins, urðu engir árekstrar af
þessu. En jafnskjótt og þeir komu til, vandaðist málið.
Af forvsturíkjum lýðræðisþjóða hefur þróunin lengst
verið óslitin í Bretlandi og Bandaríkjunum. Einmitt þar
er þjóðböfðingjanum, þ. e. í Bretlandi þeim, sem með
vald bans fara, enn fengið svipað vald á bættutímum
og fyrr á öldum var víðast hvar talið sjálfgefið. í þess-
um tveim löndum er þó sá grundvallarmunur, að í Bret-
landi er engin skrifuð stjórnarskrá og því cnginn form-
Tlmarit lögfrœöinga
0