Tímarit lögfræðinga - 01.01.1959, Page 14

að koma i stað fyrri reglna um „liernaðarástand“ og
takmarka rétt ríkisforsetans við þær heimildir, sem i
48. gr. voru taldar. Ekki var þetta þó óvefengt, því að sumir
töldu neyðarrétt mundu veita lionum enn viðtækari heim-
ildir. Hið víðtæka vald, sem forsetanum var fengið í
48. gr., var i upphafi ætlað til þess að styrkja lýðveldið
og auðvelda vörn þess á liættustund. Raunin varð þó
sú, að með þessu móti var grafið undan lýðræðinu, þing-
ið svipt valdi sínu og framkvæmdavaldið smám saman
aukið — þrátt fyrir ófullnægjandi stuðning eða beina
andstöðu þingsins, sem raunar var sjálfu sér algerlega
sundurþykkt. Með þessu var brautin rudd fyrir valdatöku
nazista og þar með rangsnúning allra réttarhugmynda,
svo sem er þýzlct lögfræðirit sagði eftir morð nazista-
foringjanna, m. a. á ýmsum úr þeirra eigin hóp, sumarið
1934, að sá gerningur hefði verið fullnæging hins æðsta
réttlætis.
Stjórnarskrá sambandslýðveldisins Þýzkalands frá 23.
mai 1949, hefur aftur á móti ekki slíkt viðtækt lieimildar-
ákvæði og var i 48. gr. Weimar-stjórnarskrárinnar. Er
það vafalaust vegna þess, livernig til tókst um fram-
kvæmd hinnar siðarnefndu.
í 81. gr. er þó lieimiluð neyðarlöggjöf, þegar sérstak-
lega stendur á og ágreiningur er upp kominn milli stjórn-
ar og þings, en mjög er þessi lieimild annars eðlis en sú,
sem veitt var í 48. gr. Weimar-stjórnarskrárinnar, og nær
ekki til brevtinga á sjálfri stjórnarskránni eða frávika
frá henni.
1 Frakldandi hefur þróunin aftur á móti orðið þver-
öfug. Þar var að visu i lögum þriðja lýðveldisins heim-
ild fyrir „umsátursástandi" — svo kölluðu „pólitísku um-
sátursástandi“. En ekki voru þau ákvæði i formi stjórn-
skipunarlaga, þótt þau einnig miðuðu að því að setja
sjálfum löggjafanum reglur. Auk þeirra voru svo sett
sérstök heimildarlög um víðtækt vald stjórnarinnar, er
giltu í háðum heimsstvrjöldunum. Mikill glundroði varð
8
Timarit lögfrœOinga