Tímarit lögfræðinga - 01.01.1963, Page 38

sbr. og kosningalögin nr. 16 frá 14. september 1877, en
þessi ákvæði verða prentuð hér á eftir.
Eins og áður sagði, sættu ákvæði 3. gr. Alþingistilskip-
unarinnar frá 1843 mikilli gagnrvni, enda voru þau talin
allt of ströng og þar af leiðandi ólýðræðislegri en við-
unandi væri. Hins vegar liggja hvergi fyrir aðgengilegar
upplýsingar um það, hversu mikill liluti þjóðarinnar hefur
á þessu tímahili haft kosningarrétt. Þó má geta þess, að
í Borgarfjarðarsýslu liöfðu árið 1844, er fvrsta sinn fóru
fram Alþingiskosningar á íslandi, 3% íbúanna kosningar-
rétt, en í Reykjavík 2y2% allra íhúanna (sbr. áðurnefnda
grein dr. Þorsteins Þorsteinssonar, hls. 82). Bendir þetta
til þess, að um 2—3% ibúa landsins hafi notið kosningar-
réttar á fyrstu árum hins endurreista Alþingis, þótt það
verði að visu ekki fullvrt. Heimildir um þetta er að finna
i kjörhókum og kjörskrám, sem til eru í Þjóðskjala-
safni, en seinlegt verk er að vinna úr þeim gögnum. Einnig
eru lieimildir um þetta í blöðum, og gildir það sama
um þær. Crvinnsla þessara gagna biður því betri tima.
Þess her að geta hér, að auk þjóðkjörinna þingmanna
sátu á Alþingi 6 konungkjörnir, þ. e. tilnefndir af kon-
ungi, shr. 14. gr. stjórnarskrárinnar frá 5. jan. 1874 og
4. gr. stjórnskipunarlaga nr. 16/1903. Sátu konungkjörnir
þingmenn efri deild ásamt 6 þjóðkjörnum. Eftir 1904
réð ráðherra Islands algerlega skipun konungkjörinna
þingmanna (Einar Arnórsson, Réttarsaga Alþingis, bls.
497).
Konungkjör þingmanna var afnumið með stjórnskip-
unarlögum nr. 12/1915. Skv. 8. gr. þeirra laga skjddu 6
landkjörnir þingmenn koma í stað hinna konungkjörnu.
Landkjörnir voru þingmenn þessir nefndir af þvi, að land-
ið allt var eitt kjördæmi, en kosningar hluthundnar, þ. e.
hlutfallskosningar. Var staða þeirra að nokkru leyti frá-
brugðin stöðu kjördæmakosinna þingmanna, en ekki er
ástæða til að rekja það hér. Kosningaréttarskilyrði voru
hins vegar þau sömu, nema aldurstakmark, það var 35
36
Tímarit lögfræðinga