Tímarit lögfræðinga - 01.01.1971, Side 26

Ofangreindar reglur voru settar í þeim tilgangi að koma
í veg fyrir ónauðsynleg og kostnaðarsöm málaferli, og
voru margir þeirrar skoðunar, að lög þessi hefðu verið
hin hagfelldasta réttarbót, sem væri tilgangi sinum vaxin.
Hugmynd þessi um skyldu máisaðila að leggja mál
sin fyrir sérstaka sáttamenn, er upphaflega komin frá
Hollendingum, en barst þaðan til Frakklands, þar sem
sáttaumleitun var fengin i hendur sérstökum friðardóm-
urum (juges de paix), en breiddist þaðan út til Belgiu,
Ítaiíu, Noregs, Danmerkur, Islands og nokkurra þýzkra
rikja.
Reglur þessar eru enn við lýði að töluverðu leyti, en
liafa þó mjög verið gagnrýndar á síðari timum.
Er sérstakiega bent á, að sáttamenn skorti lagaþekk-
ingu og að þeir þekici þau mál ekki nægjanlega, sem f\xir
þá séu lögð. Afleiðingar séu þær, að möguleikar sátta-
manna til að ná sáttum í máli séu nokkuð takmarkaðir.
Allt annað sé með dómara máis. Hann hafi bæði laga-
þekkingu og gjörþekki mál, en auk þess geti hann komið
meiru til leiðar í skjóli embættisáhrifa sinna. Er þvi haidið
fram, að bundin sáttameðferð hjá sáttamönnum sé þannig
oft ónauðsvnleg timasóun. Raunin hefur og orðið sú, að
þeim málum, sem leggja þarf til sátta, fækkar jafnt og
þétt. Þess í stað er það látið nægja, að dómari leiti sátta,
en einnig þekkist, að alls ekki þurfi að leita sátta um mál.
Af þessuni sökum eru sáttaumleitanir fyrir sáttamönnum
sums staðar ekki lengur bundnar, heldur valkvæðar eða
hafa jafnvel verið felldar niður með öllu. Ákvæði 19. gr.
tilskipunar frá 10. júií 1795 og 10. gr. tilskipunar frá 20.
janúar 1797 voru jafnan skýrð svo, að þau tækju til einka-
mála almennt.
Samkvæmt 5. gr. laga nr. 85/1936 var aðalreglan áfram
sú, að dómsmál í héraði skyldu leggjast til sátta, en und-
antekningarnar urðu nökkru fleiri. Síðan hefur þróunin
jafnt og þétt verið sú, að þeim flokkum mála hefur verið
fjölgað, sem undanþegin eru sáttatilraun sáttamanna. Er
20
Tímarit lögfræðinga