Tímarit lögfræðinga - 01.01.1971, Side 50

Jeyti og engin rannsókn fer fram á því, hvað aðilum
sé rétt eða skylt að inna af hendi. Sátt verður oft þannig
til, að háðir aðilar slaka nolvkuð til, enda þótt þeir telji
sér meiri rétt en þeir láta sér nægja, oft i þeim tilgangi
að losna við málaferli. Dómur er liins vegar bvggður á
hlutlægri rannsókn dómara á gögnum máls og beitingu
réttarreglna um þau atvik máls, sem sönnuð þykja. Þetta
ásamt öðru veldur þ\á, að sátt verður á margan hátt eðlis-
ólilc dómi, sem aftur leiðir til þess, að réttarverkanir
sáttar eru ekki alltaf þær sömu og dóma.
Hér á eftir verður bent á lielztu verkanir sátta og að
nolvkru sýnt fram á sérreglur fvrir sáttir.
10.2. Sáttir eru aðfararhæfar, sJjr. 1. gr. laga nr. 19/
1887 og 16. gr., sbr. 19. gr. laga nr. 85/1936, ef efni þeirra
stendur til þess. Sumar sáttir eru þó ekki aðfararbæfar
samlcvæmt efni sínu, t. d. sátt, þar sem stefnandi gefur
eftir allar kröfur sínar og málskostnaður fellur niður,
sumar sáttir, þar sem viðurlvenndur er viss réttur og
málskostnaður látinn falla niður o. s. frv. A liinn bóginn
eru allar skyldur samkvæmt sáttinni aðfararhæfar, líka
þær, sem aðilar kunna að liafa tekið á sig aulvalega, þ. e.
fyrir utan sjálft deilumálið. Spurningar um það, livenær
aðför megi gera, livernig greiða skuli kröfu og hvar, o.
s. frv., fer eftir efni sáttarinnar og túlkun liennar. Ef
sætzt er á annað en peningagreiðslur, þá má beita
ákvæðum 11.—17. gr. laga nr. 19/1887 eftir þ\á sem við
á, sbr. 10. gr. sömu laga.
Fógeti þarf sennilega almennt elcld að prófa ex officio
í sambandi við aðför annað en ytra form sáttar. Hann
getur venjulega gengið út frá því, að héraðsdómari Jiafi
atliugað réttarfarsskilvrði og að eldcert hafi breytzt síðan.
Ef sérstakt tilefni gefst til, verður Iþó að ganga úr skugga
um, að þau réttarfarsskilvrði, sem að aðilum lúta, séu
fyrir liendi, t. d. ef grunur lægi á, að aðili liefði misst
málflutningshæfi áður en sátt var gerð fyrir héraðsdómi.
Önnur réttarfarsskilvrði heldur en þau, sem aðila snerta
44
Tímarit lögfræðinga