Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Page 10

yrði skilgreining, sem nota ætli í kennsln fyrir lögfræð-
inga er eingöngu hefðu áhuga á niðurstöðum dómstóla,
gerólík skilgreiningu, scm nota ætti í réttarsögu, og einnig
yrði hún ólik þeirri skilgreiningu á hugtakinu réttur, sem
notuð væri af þeim, er gagnrýna þjóðfélagið og leitast við
að athuga á hvern hátt íhlutun og skipulag réttarkerfisins
hefur áhrif á það hvort mannleg áhugamál og þarfir ná
fram að ganga eða verður ekki fullnægt.
Slíkar skilgreiningar sem þjóna eiga einliverju fyrir-
framgefnu markmiði eiga vissulega rétt á sér. En liitt er
víst, að þessar skilgreiningaraðferðir leysa ekki og leitast
reyndar alls ekki við að lcysa úr vandræðum þeim, sem
ýtt hafa undir kröfur um skilgreiningu á réttarhugtakinu
— og gert liafa skilgreiningu á réttarhugtakinu að heim-
spekilegu vandamáli. Vandræðin og heilabrotin stafa af
því, að orðin lög, réttur, lagaregla, réttarkerfi og tengd
orð, eins og lagasetning, lagaframkvæmd og dómstóll eru
öll nægilega skýr og ákveðin til þess að menn séu almennt
sammála um að láta þau ná yfir áltveðin tilvik. En séu
þessi tilvik sem orðin vísa tiJ atlmguð nánar, kemur í
ljós, að svæðið, sern þau ná yfir, er á margan hátt flókið
og haldið innbyrðis togstreitu. T. d. eru réttarreglurnar
sjálfar mjög mismunandi, bæði að efni og uppruna, en
samt eru þær tengdar saman á ýrnsan hátt og það nægi-
lega til þess, að það má sjá þær sem kerfi. Margar af
kröfunum um skilgreiningu á réttarhugtakinu eru fram
komnar vegna þess, að menn vilja sjá þetta kerfi skýrum
augum, og þeir vilja sjá hvernig svona margar eðlisólikar
reglur tengjast liver annarri. Þannig er eitt af viðfangs-
efnum réttarheimspeki að skilgreina til einhverrar hlítar
hugtakið réttarkerfi.
2. Valdbeiting og siðgæði. Annars konar skilgreininga-
vandamál koma í ljós, þegar athugað er hvernig réttar-
kerfið starfar. Þegar við athugum áhrif réttarins á hátt-
erni manna, hljótum við að sjá, að rétturinn er nátengdur
og á margan hátt háður tveim afar mikilvægum þáttum,
8
Tímarit lögfræðinga