Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 18

séu hæfileikar mannsins til að stjórna gerðum sínum,
nema ef til vill standi þannig á, að um hótanir, áeggjan
eða einhvers konar geðrænar veilur sé að ræða.
Ef við lítum nú á refsiréttarhugtakið ásetning, þ. e.
ásetning um að gera eitthvað, sem bannað er að lögum,
þá sjáum við, að refsiréttarhugtakið er ekki það sama
og almenna hugtakið ásetningur. I refsirétti er spurningin
um það, hvort maður gerði eitthvað af ásetningi eða ekki
svo að segja eingöngu spurning um þekkingu mannsins
eða álit, þegar hann vann verkið. Tökum dæmi: maður
sviptir annan mann lifi. Nú fellur verknaðurinn undir
ákveðna lýsingu, sem samkvæmt hegningarlögum er gert
að afbroti. Þegar um slíkan verknað er að ræða spyrja
lögin um ásetning, og þá er lögunum nægilegt, ef hinn
ákærði vissi eða taldi, að verknaður hans gæti leitt til
dauða mannsins. Hér skilur á milli ásetnings í refsirétti
og hins vanalega hugtaks, þar sem refsiréttarhugtakið
byggist að mestu leyti á þekkingu manna og vitneskju,
en i almennu mæltu máli myndum við ekki segja, að allar
afleiðingar verknaðar, sem sjá mátti fram á, væru ætlaðar
eða ásettar.
En það má einmitt færa fram góð rök fyrir þessum
mismun. I venjulegum skilningi er talið, að maður hafi
gert eitthvað af ásetningi, ef verknaðurinn hefur í för
með sér eitthvað sem maðurinn beinlínis stefndi að eða
ætlaði sér að ná fram með verknaðinum. Þessu skiptir
rétturinn sér ekki af þegar spurningin um sök er til úr-
lausnar. Fyrir sakadómi er hér, á þessum punkti, aðal-
spurningin þessi: Hafði maður, sem með utanverðri hátt-
semi sinni og afleiðingum hennar hefur gert það sem
fellur undir afbrotalýsingu, hafði hann, þegar hann gerði
þetta, völ á því, hvort afleiðingarnar gerðust eða ekki?
Ef hann hafði þessa völ, og ef hann, svo framarlega sem
atburðarásin var á hans valdi, kaus þann kostinn að allt
skyldi fara eins og það fór, þá skiptir ekki máli, að hann
„bara sá“ livernig fara vildi, eða að hann ætlaði ekki að
16
Tímarit lögfræðinga