Tímarit lögfræðinga - 01.07.1975, Blaðsíða 28

ástæðu, en eftir það þarf að rökstyðja ruðning. Getur verið mjög tíma-
frekt að velja kviðdóm, og tekur það stundum marga daga..
Eftir að kviðdómurinn hefir verið valinn, gera lögmenn grein fyrir
höfuðatriðum máls og dómari útskýrir fyrir kviðdómendum skyldu
þeirra og brýnir sérstaklega fyrir þeim að ræða ekki um málið, hvorki
innbyrðis né við aðra. Síðan eru kviðdómendum sýnd gögn málsins og
eftir það hefjast yfirheyrslur yfir aðiljum, vitnum og sérfræðingum.
Er allt sem sagt er tekið orðrétt upp á hraðritunarvélar, sem sérþjálf-
aðir hraðritarar stjórna af undraverðri leikni og hraða. Þessar vélar
eru útbúnar með sérstökum táknum, sem rituð eru á langan hvítan
borða, sem leggst jafnharðan niður í hólf. Ef máli er áfrýjað, þarf að
vélrita af þessum borðum, þar sem ekki er fyrir aðra en sérfræðinga að
lesa úr þessum táknum. Hins vegar var mér tjáð, að nú væri unnið að
tilraunum með sérstaka vél, sem á að taka á móti hinu talaða orði og
breyta því jafnharðan í ritað mál. Þessar tilraunir eru vel á veg komn-
ar. Enn hefir þó ekki tekist að fullkomna vélina, þar sem nokkur hljóð
valda örðugleikum. Menn eru þó vongóðir um, að unnt verði að leysa þá
erfiðleika.
Meðan yfirheyrslur standa yfir, leysir dómari úr öllum ágreiningi
þegar í stað og munnlega. Oftast er þetta ágreiningur út af spurningu
til vitnis. Segir þá sá lögmaður, sem vill mótmæla spurningu: „Object-
ion“ og dómarinn sker þegar í stað úr munnlega með því að segja annað
hvort: „Objection sustained“ (mótmæli tekin til greina) eða „Objection
overruled" (mótmælum hafnað). Þessar ákvarðanir kallast „Rulings".
Þær geta síðar orðið grundvöllur áfrýjunar eða endurupptöku máls
(„Trial de novo“). Þegar ég sagði dómurunum, að skv. ísl. réttarfars-
lögum þyrftum við að semja skriflega úrskurði út af slíkum ágreiningi,
áttu þeir ekki orð til að lýsa undrun sinni, og ég minnist þess, að yfir-
borgardómarinn í San Francisco sagði umsvifalaust: „But that is mere
lunacy“. Og það er rétt: „Þetta er hreint brjálæði". Þessu verður að
breyta.
Annað atriði, sem ég vil vekja athygli á í þessu sambandi, er stund-
vísi vitna og annarra þeirra, sem mæta fyrir rétti í Ameríku. Ég hygg,
að ég hafi setið í um það bil 30 réttarhöldum, meðan ég vai' vestanhafs.
Aldrei kom það fyrir, að rétturinn þyrfti að bíða eftir lögmönnum, aðilj-
um eða vitnum. Notaðar eru vitnastefnur. Mér var sagt, að ef lögmaður
vitnastefndi ekki, heldur treysti á loforð vitnis um að mæta, væri það
algerlega á hans ábyrgð. Ef vitni kæmi ekki, hefði lögmaðurinn í mörg-
um tilvikum glatað tækifæri til að leiða það, því að réttarhaldi er ekki
frestað, þegar um slíkan trassaskap er að ræða. Eins og menn vita ríkir
22