Tímarit lögfræðinga - 20.12.1992, Blaðsíða 37

Á þeim tíma sem um ræðir voru DNA rannsóknir ekki algengar og tiltölulega fáar
rannsóknarstofur í heiminum framkvæmdu þær. Má segja að þá hafi ríkt sú regla í
samskiptum lögreglu við rannsóknarstofur að DNA rannsókna væri einungis óskað í
hinum alvarlegustu afbrotamálum og þegar sönnunarstaðan krefðist þess.
Ríkissaksóknari gaf út ákæru í málinu á hendur hinum sakaða á grundvelli lögreglu-
rannsóknarinnar og staðfesti þar með mat rannsóknara á sönnunarstöðunni.
Héraðsdómari dæmdi ákærða sekan og staðfesti þar með mat rannsóknara og
ríkissaksóknara.
Hæstiréttur staðfesti héraðsdóminn og þar með mat rannsóknara, ríkissaksóknara og
héraðsdómara á sönnunarstöðunni.
í hæstaréttardóminum, dómasafn 1991 bls. 814, segir hins vegar: Við skoðun á
stúlkunni fannst sæði í leggöngum hennar, og sæði fannst einnig á svefnbekknum. Ekki
var rannsakað hvort sæði þetta væri úr ákærða, og má telja það til galla á rannsókn
málsins.
IV.
Stjómskipulegt hlutverk dómstóla er að hafa með höndum dómsvaldið sem er
vald til að skera úr tilteknum réttarágreiningi eða til að beita lögum um ákveðið
tilvik, t.d. leysa úr hvort maður hafi í ákveðnu falli unnið til refsingar.4 Þessi
hefðbundna skilgreining á dómsvaldi kann að vera of rúm og of þröng5 en hún er
í samræmi við þær grundvallarreglur sem koma fram í 24. og 25. gr. laga um
meðferð einkamála í héraði nr. 91, 1991; að dómstólar hafi vald til að dæma um
hvert það sakarefni sem lög og landsréttur ná til nema það sé skilið undan
lögsögu þeirra samkvæmt lögum, samningi, venju eða eðli sínu; að dómstólar
verða ekki krafðir álits um lögfræðileg efni eða hvort tiltekið atvik hafi gerst
nema að því leyti sem er nauðsynlegt til úrlausnar um ákveðna kröfu í dómsmáli.
Þungamiðjan í þeim stórfelldu breytingum á dómstólaskipan og réttarfari sem
urðu að veruleika á árinu 1992 var aðskilnaður dómsvalds og framkvæmdavalds
og þar með voru skilin skerpt á milli hinna þriggja höfuðþátta í starfsemi ríkisins;
löggjafarvalds, dómsvalds og framkvæmdavalds.
Löggjafinn, sá þessara þriggja valdhafa sem getur breytt hlutverkum þeirra
innan ramma stjórnarskrárákvæða, hefur, í samræmi við stjórnskipulegt hlut-
verk ráðherra, ákveðið að eftirlit með lögreglu og ákæruvaldi, störfum og
málsmeðferð, skuli vera í höndum dómsmálaráðherra og síðan e.a. hjá umboðs-
manni Alþingis eins og áður var sagt. Varla þarf að geta þess hér að löggjafinn
hefur ekki jafnframt falið dómstólum að rækja almennt eftirlit með störfum og
málsmeðferð lögreglu og ákæruvalds auk þess sem þetta almenna eftirlit virðist
alls ekki geta fallið inn í stjórnskipulegt hlutverk dómstóla.
En þótt dómendur hafi ekki með höndum almennt eftirlit með störfum og
málsmeðferð lögreglu og ákæruvalds kunna aðgerðir og starfsaðferðir þeirra að
'Ólafur Jóhannesson: Stjórnskipun íslands önnur útgáfa, Reykjavík 1978, bls. 281.
'Þór Vilhjálmsson: Réttarfar I, Reykjavík 1985 bls. 3.
267