Ægir - 01.09.1997, Qupperneq 25

Jón Þ. Þór, sagnfrœðingur:
r
Islenskur
sjávarútvegur
í 90 ár
/
/'þaim mnnd er Ægir, mánaðarrit
um fiskveiðar og farmennsku, hóf
göngu sína, um heyannimar árið
1905, stóð íslenskur sjávarútvegur á
tímamótum. Öldum saman höfðu ís-
lenskir sjómenn róið til fiskjar á ára-
bátum, barið blóðuga baráttuna við
árina, og þótt afli á þessi litlu skip
hafi oft verið ótríilega mikill, höfðu
kjör sjómanna lítið breyst í aldanna
rás og fcestir þeirra liöfðu hlotið santi-
gjama umbun erfiðis síns. Líku máli
gegndi um þá, sem sóttu sjó á þilskip-
um á 19. öldinni. Aðbúnaður á þeim
var að sönnu betri en á bátunum og
skútumenn sluppu við róðurinn, en
kjör þeirra voru að öðni leyti lítið
betri og aðeins örfáir yfirmenn og eig-
endur uppskáru í samrœmi við erfið-
ið.
Árið 1905 hillti undir breytingar,
þótt fáa muni þá hafa rennt í grun, að
þær yrðu svo skjótar og stór-
felldar sem raun bar vitni. Véla-
öld hófst í íslenskum sjávarút-
vegi er vél var sett í sexæringinn
Stanley vestur á ísafirði á jóla-
föstunni 1902, og á vetrar- og
vorvertíð árið eftir sannaði þessi
tækninýjung svo gildi sitt, að
formenn og aðrir bátaeigendur
tóku að keppast um að fá vélar í
báta sína. Næstu árin fjölgaði vélknún-
um förum hratt í flestum helstu ver-
stöðvum landsins.
Árið 1905 var annað tímamótaár í
íslenskri sjávarútvegssögu. Það ár kom
til landsins fyrsti togarinn, sem var að
fullu í eigu íslendinga. Þar með hófst
togaraöldin og á næstu árum fjölgaði
togurum ört. Má segja, að á fyrstu
fimmtán árum aldarinnar hafi íslensk-
ur sjávarútvegur fengið það svipmót,
sem einkenndi hann allt fram yfir lok
síðari heimsstyrjaldar.
í upphafi 20. aldarinnar voru ís-
lendingar fullir bjartsýni og flestir
málsmetandi menn virðast þá hafa átt-
að sig á því, að efnahagslegt gengi
þjóðarinnar byggðist á því, hvernig til
tækist í uppbyggingu sjávarútvegsins. í
1. og 2. árgang Ægis ritaði ritstjórinn,
Matthías Þórðarson frá Móum, greina-
flokk, sem hann nefndi „Fiskiveiðar ís-
lendinga og framtíðarhorfurnar."
I síðustu greininni, sem birtist í 2.
tbl. 2. árgangs, sagði svo:
„Að fá sér gufiskip til botnvörpuveiða,
virðist vera aðaltakmarkið til eftirkepni,
því að fiska á þann hátt virðist vera fram-
tíðarskilyrði, en að efna sér siíkra áhalda
er fjöldanum ofvaxið og ekki nema fyrir
hlutafjelög eða fleiri eða færri stórefnaða
menn, þessvegna getur slíkt ekki komið til
máia nema í örsmáum stíl, en aðal at-
vinnureksturinn verður að vera á annan-
hátt, eða með lóðum.
Það efar enginn, að hér við ísland verð-
ur botnvörpuveiðin afia drýgst, en þar
nœst verður líka að teljast fiskiveiði með
lóðum. Sem dœmi þess má nefna, að
þrátt fyrir hina afarmiklu viðkomu afút-
lendum botnvörpuskipum við ísiand, er þó
mikill fjöidi lóðagufuskipa, sem eingöngu
fiska með lóðum eða ýmist með botn-
vörpu eða lóðum. Þar að auki em íslend-
ingar frá ómunatíð vanir þeirri veiðiað-
ferð, svo þeir eru ekki ókunnugir á því
sviði. Og að öðni leyti þarf ekki afardýr
gufuskip til þess, eins og botnvörpuveiðin
útheimtir, heldur þilskip eða þiljubáta
með mótonim.
Að reka ftskiveiðar með botnvörpum
eða þilskipum með mótorum, útheimtir
fœrra fóik, að sama skapi sem aflinn
verður meiri með þessum veiðiaðferðum,
en þeim, sem nú tíðkast.
Að gera fiskinn og fiskafurðir að
meira verðmæti en þœr nú em yfir-
leitt, virðist líka mjög svo þýðingar-
mikið. Að koma á stofh niðursuðu-
og reykingarhústim, áburðarverk-
smiðjum og fleiru þess háttar, verð-
ttr að teljast eitt af framtíðarskil-
yrðunum, sem og líka verður léttara
og framkvæmanlegra, þegar skipin
hafa hreyfivélar og geta með hægu móti
fiutt afla sinn í land eftir svo stuttan
tíma, sent þeim þykir hagkvæmast."
J upphafi 20. aldarinnar voru
íslendingar fullir bjartsýni..."
ÆGIR 25