Ægir - 01.09.1997, Qupperneq 27

SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGI
Skemmtileg mynd frá Vestmannaeyjum fyrr á öldinni. Hér má sjá bœði fluhiing með bíl, hjólbörum og hestvagni en mannlífið er
iðandi VÍð tlöfnina. Mynd: [ón&Vigfus/Minjasafnið á Akureyrí
bátar komu til sögu. Stafaði það ekki
síst af því, að á vélbátunum voru
menn ekki jafn háðir því að eiga
skammt á mið og á árabátum, auk þess
sem vélbátar voru þyngri og því erfið-
ari í setningi. Þeir, sem áttu þess kost,
tóku að róa heiman að eftir að þeir
fengu vélbáta, þótt þeir hefðu áður far-
ið á vertíð í fjarlægum verstöðvum, og
aðrir gerðu báta sína út þar sem að-
stæður voru hægar, þótt Iengra væri á
mið en frá gömlu verstöðvunum.
Fyrstu áhrif vélbátaútgerðarinnar á út-
gerðarhætti voru því þau, að útgerðar-
stöðum fækkaði og margar gamlar og
sögufrægar verstöðvar lögðust af.
Þegar vélbátarnir stækkuðu og dekk-
bátar leystu opnu bátana af hólmi,
herti enn á þessari þróun. Dekkbátarn-
ir voru dýrir og því ekki á færi nema
tiltölulega fjársterkra aðila að kaupa
þá. Þeir þurftu hafnir, voru of stórir til
að hægt væri að setja þá á kamb að
lokinni hverri veiðiför, og því varð til-
koma þeirra til þess að útgerðin safn-
aðist á enn færri staði en áður. Við
þetta bættist að er bátarnir stækkuðu,
fjölgaði úthaldsdögunum og þá jókst
aflinn, vinna sjómannanna varð
stöðugri en áður og um leið óx þörfin
fyrir landverkafólk til að vinna aflann.
Jafnframt óx þörfin fyrir ýmiss konar
þjónustu, sem ekki varð veitt á af-
skekktum stöðum. Afleiðingin varð sú,
að róðrum var hætt úr fjölmörgum litl-
um verstöðvum, en útgerðin færðist til
verslunarstaða og sums staðar risu upp
sjávarþorp, þar sem vélbátaútgerð og
þjónusta við hana voru helstu at-
vinnugreinarnar og sjómenn og fisk-
verkafólk yfirgnæfandi meirihluti íbú-
anna.
Þróun mála við ísafjarðardjúp var
skýrt dæmi um það sem gerðist á
mörgum útgerðarsvæðum, ekki síst
vestanlands. Á árabátaöld var Bolung-
arvík helsta verstöðin við Djúp og það-
an reru á vetrarvertíð sjómenn
hvaðanæva úr Djúpinu, auk þeirra,
sem voru lengra að komnir. Þegar vél-
bátaöldin hófst, tóku margir bændur
og formenn í Djúpinu að róa úr
heimavörum og jafnframt jukust mjög
vetrarróðrar frá ísafirði og úr Hnífsdal.
Á síðarnefnda staðnum reis myndar-
legt þorp á fyrstu árum aldarinnar og
íbúum fjölgaði hratt fram um 1910.
Þegar dekkbátarnir, „stóru bátarnir",
eins og þeir voru tíðast nefndir vestra,
komu til sögunnar á 2. áratug aldar-
innar, fór útgerð úr heimavörum og frá
minni verstöðvum í Djúpinu að drag-
ast saman og brátt var svo komið, að
vélbátaútgerðin var bundin við fjóra
staði: Álftafjörð (Súðavík, Langeyri),
ísafjörð, Hnífsdal og Bolungarvík. í
Hnífsdal voru hafnaraðstæður hins
vegar slæmar og á 3. áratugnum flutt-
ist útgerð Hnífsdælinga að verulegu
leyti til ísafjarðar, og þá fór fólki fækk-
andi í Hnífsdal. í Súðavík og Bolungar-
vík risu hins vegar dæmigerð sjávar-
ffl 27